از سودآوری تا بحران انرژی

ماینرهای غیرمجاز باری سنگین بر دوش صنعت برق کشور وارد کرده است

گروه فناوری- رمزارزها به عنوان یکی از جدیدترین ابزارهای مالی در دهه اخیر، به سرعت در سراسر جهان گسترش یافته‌اند و ایران نیز از این روند مستثنی نبوده است. با افزایش ارزش بیت‌کوین و سایر رمزارزها، تمایل به استخراج (ماینینگ) این ارزها در کشور افزایش یافته است اما به دلیل ماهیت پرمصرف ماینینگ و مشکلات اقتصادی و قانونی، بسیاری از افراد به ‌صورت غیرقانونی و بدون مجوز به این فعالیت پرداخته‌اند. این موضوع فشار شدیدی بر زیرساخت‌های برق کشور وارد کرده، به گونه‌ای که طی ماه‌های گذشته اقدامات گوناگونی مانند در نظر گرفتن جریمه‌های سنگین و کشف آنها توسط مسوولان و سازمان‌های مربوطه انجام شده است.
ماینینگ فرآیندی است که در آن با استفاده از توان محاسباتی بالا، تراکنش‌های رمزارزی تایید و بلوک‌های جدید به زنجیره بلاکچین اضافه می‌شوند. برای انجام این فرآیند، ماینرها به دستگاه‌های پرقدرت نیاز دارند که انرژی الکتریکی زیادی مصرف می‌کنند. تخمین زده می‌شود که مصرف برق برای استخراج هر بیت‌کوین معادل مصرف چندین خانه مسکونی در یک ماه باشد. این میزان مصرف برق به خصوص در کشورهایی که زیرساخت‌های برق ضعیف‌تر است، می‌تواند مشکلات جدی به وجود آورد. بزرگ‌ترین خطری که استفاه از برق غیرمجاز و رمزارز برای صنعت برق دارد، آسیب به شبکه برق کشور است که علاوه بر تحمیل ضرر و زیان‌های مالی وارده به کشور و ضربه به منافع ملی، باعث بروز نوسان و وارد آمدن آسیب به تجهیزات شبکه و لوازم برقی شهروندان و در نهایت قطع برق می‌شود. در واقع پس از شایع شدن و رواج یافتن این موضوع در کشور تاثیر و روند منفی در مصرف برق گذاشته که سازمان‌های مربوطه از جمله وزارت نیرو و شرکت توانیر تلاش‌هایی برای جلوگیری از این امر انجام دادند. به طور مثال طی ماه‌های گذشته و اوایل تابستان تاکید شده است که اقدام به استفاده غیرمجاز از برق برای استخراج رمزارز با هدف کسب سود نامشروع، جریمه‌های سنگین معادل ١٠٠ برابر قیمت برق را در پی خواهد داشت و در صورت تکرار تخلف، انشعاب جمع‌آوری می‌شود و دستگاه‌های غیرمجاز کشف شده از این پس امحا خواهند شد.
مساله‌ای که اخیرا مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق استان فارس به آن اشاره کرد و گفت: استخراج‌کنندگان غیرمجاز رمزارز، باید بهای برق مورد استفاده برای استخراج رمزارز را با بالاترین قیمت که همان نرخ صادراتی است، پرداخت کنند. به گفته او این هزینه در ماه‌های گرم دو برابر شده، به علاوه اینکه هزینه‌های کشف، دستکاری لوازم اندازه‌گیری و خسارت به شبکه نیز محاسبه و دریافت شده و در صورت تکرار، انشعاب مشترک نیز جمع‌آوری می‌شود. او با بیان اینکه استفاده از دستگاه‌های استخراج رمزارز باعث بروز نوسان و وارد آمدن آسیب به تجهیزات شبکه و لوازم برقی شهروندان و در نهایت قطع برق می‌شود، تاکید کرد: با دارندگان غیرمجاز این دستگاه‌ها براساس قانون برخورد قاطع خواهد شد و دستگاه‌های آنها پس از شناسایی و کشف به مقام‌های قضایی جهت امحاء تحویل می‌شود. از طرفی در سال‌های اخیر، دولت ایران قوانینی را برای تنظیم استخراج رمزارزها تصویب کرده اما به دلیل نرخ پایین برق در ایران نسبت به کشورهای دیگر، ماینینگ در ایران به شدت جذاب شده است. این موضوع باعث شده تا بسیاری از افراد بدون دریافت مجوزهای لازم به این کار بپردازند. در حالی که دولت تلاش‌هایی برای تنظیم این فعالیت‌ها انجام داده است، اما به دلیل عدم ‌امکان کنترل کامل و همچنین سودآوری بالای ماینینگ، همچنان استخراج غیرقانونی در کشور رواج دارد. به طور مثال روز یکشنبه مدیر برق از کشف سه دستگاه ماینر در شهرستان معمولان خبر داد. محمد‌طاهر متش‌پور توضیح داد که در زمینه برخورد با رمزارزهای غیرمجاز با پیگیری‌ها و عملیات انجام شده توسط واحد‌های عملیاتی با هماهنگی مراجع قضایی و انتظامی، سه دستگاه ماینر نیز در معمولان کشف و ضبط شد. از سوی دیگر هفته گذشته جانشین فرمانده انتظامی استان از کشف پنج دستگاه ماینر استخراج ارز دیجیتال بدون مجوز و قاچاق به ارزش 5‌میلیارد ریال از یک انبار در سمنان خبر داد و تشریح کرد که در راستای اجرای طرح مبارزه با قاچاق کالا و جمع‌آوری دستگاه‌های غیرمجاز استخراج ارز دیجیتال، ماموران پلیس امنیت و اقتصادی استان با انجام اقدامات هوشمندانه پلیسی و تحقیقات میدانی، از نگهداری تعدادی دستگاه استخراج ارز دیجیتال قاچاق در انباری واقع در شهرک غرب سمنان مطلع شدند.
علاوه بر پیگیری‌ها و اقدامات لازم شده به تازگی آزمایشگاه برچسب انرژی دستگاه ماینر با هدف صیانت از منابع تولید برق کشور و جلوگیری از هدررفت انرژی و ممانعت از ورود ماینرهای دست دوم و مستهلک به کشور در پژوهشگاه نیرو راه‌اندازی شد. محسن ظهیر‌جوزدانی، عضو هیات علمی گروه پژوهشی فناوری اطلاعات و ارتباطات پژوهشگاه نیرو و مسوول آزمایشگاه برچسب انرژی دستگاه ماینر گفته است: انجام آزمون و صدور برچسب انرژی برای دستگاه ماینر وارداتی مطابق با استاندارد ملی ۲۲۸۰۰، کنترل ماینرهای ساخت داخل، بررسی نقاط ضعف و قوت استاندارد ملی ۲۲۸۰۰ و مشارکت در ارتقا و بهبود این استاندارد ملی، از جمله اهداف راه‌اندازی این آزمایشگاه است. ارتقای بهره‌وری ماینرها و مزارع استخراج رمزارز در کشور و ممانعت از به‌کارگیری دستگاه‌های ماینر مستهلک و غیراستاندارد، ارائه اطلاعات قابل اعتماد به مدیران صنعت برق به منظور تحلیل و تصمیم‌گیری و پاسخ به نیازهای روز وزارت نیرو، از دیگر مزایای راه‌اندازی این آزمایشگاه به شمار می‌آید. در نهایت برای مقابله با این پدیده، دولت می‌تواند از چندین راهکار استفاده کند. یکی از این راهکارها، افزایش نظارت و کنترل بر مصرف برق در نقاط مشکوک و استفاده از تکنولوژی‌های نوین برای شناسایی ماینرهای غیرقانونی است. علاوه بر این، افزایش آگاهی عمومی درباره مشکلات ناشی از ماینینگ غیرقانونی و تقویت قوانین و مجازات‌ها نیز می‌تواند تاثیرگذار باشد. ارائه مجوزهای قانونی با شرایط مناسب و حمایت از ماینرهای قانونی می‌تواند به کاهش استخراج غیرقانونی کمک کند، بنابراین دولت باید نظارت و کنترل خود را افزایش دهد و از روش‌های مختلفی برای شناسایی و جلوگیری از ماینینگ غیرقانونی استفاده کند. تنها با اتخاذ تدابیر مناسب می‌توان از تاثیرات منفی این پدیده بر صنعت برق کشور جلوگیری کرد و شرایطی فراهم آورد که استخراج رمزارزها به ‌صورت قانونی و با حداقل آسیب‌های ممکن به اقتصاد و زیرساخت‌های کشور انجام شود.