ابلاغ تمهیدات جایگزینی چک تضمین شده به جای چک رمزدار به شبکه بانکی

روابط‌عمومی بانک مرکزی‌- در راستای التزام‌‌‌بخشی به شرايط صدور و استفاده از چک‌هاي تضمين شده، مقدمات ممنوعیت صدور چک رمزدار به صورت تدریجی و گام ‌به گام در شبکه بانکی اجرایی می‌شود.
بانک مرکزی در راستای التزام ‌بخشی به شرايط صدور و استفاده از چک‌هاي تضمين شده با هدف جلوگيري از استفاده‌هاي نامتعارف از چک‌هاي مزبور، احراز هو‌يت دقيق اشخاص ذ‌ي‌نفع و پيشگيري از پولشويي (بخشنامه مورخ 11‏/09‏/1397 مدیریت‌کل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی) از سال 1397 و همچنین تمهیدات اجرایی تکمیلی صورت گرفته براساس ابلاغیه شماره 20962 مورخ 28‏‏/2‏‏/1400 ریاست‌جمهور در رابطه با اصلاح و الحاق موادی به قانون «اصلاح قانون صدور چک» (بخشنامه شماره 77419‏/00 مورخ 17‏/03‏/1400 مدیریت‌ کل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی) شامل تخصیص شناسه صیادی به چک تضمین شده و ایجاد شفافیت حداکثری در زمینه صدور و گردش چک تضمین شده از طریق سامانه صیاد (پیچک) (بخشنامه شماره 278944‏/00 مورخ 24‏/09‏/1400 اداره نظام‌های پرداخت) طرح حذف چک رمزدار در شبکه بانکی را در دستور کار قرار داده است.
بانک مرکزی با در نظر داشتن مزایای چک تضمین شده نسبت به چک رمزدار متعاقب اجرای قانون پیش ‌گفت، مشابهت کارکردی با چک رمزدار که می‌تواند ابزار جایگزین آن باشد، ضرورت شفاف‌سازی و ایجاد امکان نظارت متمرکز بر نحوه و حجم تبادل چک‌های اشخاص و همچنین کاهش هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها با برچیدن روال سنتی پذیرش و پردازش چک رمزدار ‌مترصد اعلام ممنوعیت صدور چک رمزدار در شبکه بانکی است. از این رو لازم است مقدمات اجرا شدن ممنوعیت صدور چک رمزدار به صورت تدریجی و گام‌ به گام در شبکه بانکی فراهم شود.
گام‌های اجرایی مدنظر بانک مرکزی برای اجرایی شدن این طرح به شرح زیر است:
1- آگاهی‌رسانی، ‌فرهنگ‌‌سازی و تشویق عموم به دریافت چک تضمین شده:
چک تضمین شده براساس موازین قانونی صدرالاشاره مجهز به شناسه صیادی 16 رقمی شده و وفق بخشنامه شماره 278944‏/00 مورخ 24‏/09‏/1400 اداره نظام‌های پرداخت از طریق سامانه صیاد (پیچک) ثبت صدور می‌گردد. صدور چک تضمین شده خارج از ضوابط قانون «اصلاح قانون صدور چک» ممنوع و تبادل بین بانکی چک‌های تضمین شده فاقد شناسه صیادی از تاریخ 17‏/03‏/1401 وفق بخشنامه شماره 32481‏/01 مورخ 11‏/02‏/1401 در سامانه چکاوک ممنوع شده است. لذا باتوجه به اینکه کلیه چک‌های تضمین شده جاری مجهز به شناسه صیادی و از طریق سامانه صیاد (پیچک) ثبت صدور می‌گردند، قابل استعلام می‌باشند و ذی‌نفع آن می‌تواند در زمان دریافت با استفاده از شناسه 16رقمی و مراجعه به کلیه مبادی استعلامی چک اعم از درگاه‌های نوین بانکی (اینترنت بانک و همراه بانک)، ‌برنامه‌های موبایلی و سرشماره 4040701701 (به صورت پیامکی) از صحت چک صادره به نفع خود مطلع شود.
برقراری امکان استعلام چک تضمین شده مزیت درخور توجهی نسبت به چک رمزدار ایجاد می‌نماید، ‌در حالی که چک رمزدار قابل استعلام نبوده و ذی‌نفع صرفا با مراجعه به بانک صادر‌کننده می‌‌تواند از صحت چک اطمینان حاصل کند. افزون بر این، چک‌های تضمین‌شده بر خلاف چک‌های رمزدار محدویت‌های جغرافیایی در محل صدور و نقدشوندگی را نداشته و در سراسر کشور قابل صدور و مبادله می‌باشد. از سوی دیگر کارکرد چک تضمین شده مشابه چک رمزدار است و چک تضمین شده در وجه شخص و حساب معین و به صورت غیرقابل انتقال صادر می‌گردد. لذا اشخاص می‌توانند در مراودات تجاری خود چک تضمین شده را جایگزین چک رمزدار کنند. بنابراین با نظرداشت موارد فوق لازم است در زمان مراجعه مشتری و ارائه درخواست صدور چک رمزدار، متصدیان شعب مشتری را به صدور چک تضمین شده با تشریح مزایای مذکور هدایت نمایند. ضمن آنکه مقتضی است در راستای اطلاع‌‌رسانی و فرهنگ‌‌سازی اقدامات موثری نظیر تهیه برنامه‌های آموزشی، بروشور، اطلاع‌‌رسانی در تارنماهای بانکی و… صورت پذیرد.
2- یکسان‌‌سازی رویه پرداخت چک تضمین شده با رویه پرداخت چک رمزدار:
در حال حاضر شبکه بانکی متعاقب دریافت چک رمزدار از ذی‌نفع نسبت به بررسی چک و پرداخت وجه آن متعاقب حصول اطمینان از صحت چک اقدام نموده و پرداخت وجه به ذی‌نفع را پیش از انجام عملیات تسویه بین بانکی وجوه چک‌های رمزدار انجام می‌دهند. باتوجه به اینکه چک‌های تضمین شده مشابه چک رمزدار فاقد وضعیت برگشتی هستند،‌ بانک‌ها می‌توانند رویه مزبور را درخصوص چک تضمین شده نیز اجرایی کنند. بدیهی است به دلیل ثبت صدور چک تضمین شده در سامانه صیاد (پیچک)، صحت چک تضمین شده صادره از طریق سامانه برای بانک قابل تشخیص است و می‌توان در راستای مشتری مداری و یکسان‌سازی رویه‌‌های پرداخت نسبت به پرداخت وجه چک تضمین شده در زمان مراجعه ذی‌نفع اقدام نمود.
با توجه به اینکه واریز وجوه به ذ‌ی‌نفع وجه افتراق چک تضمین‌ شده و رمزدار است، اجرای این گام در جانشینی کامل چک تضمین شده بسیار حائز اهمیت است.
3- ابلاغ ممنوعیت صدور چک رمزدار از سوی بانک مرکزی و عدم امکان تبادل چک رمزدار در سامانه چکاوک:
چنانچه مقدمات اجرایی ممنوعیت صدور چک از طریق گام‌های 1 و 2 از سوی شبکه بانکی فراهم شود، ‌ممنوعیت ابلاغ صدور چک رمزدار و عدم تبادل بین بانکی در سامانه چکاوک تسهیل شده و چالش‌‌های اجرای این مهم تقلیل خواهد یافت. بدیهی است با بررسی و رصد اقدامات اجرایی از سوی بانک‌ها، این بانک زمان‌‌بندی گام نهایی را برنامه‌‌ریزی کرده و جهت اجرای یکنواخت در شبکه بانکی ابلاغ خواهد کرد.
بر این اساس بانک‌ها موظفند درخصوص گام‌‌های اجرایی
1 و 2 تمهیدات لازم را انجام دهند و همچنین به منظور کاهش ملاحظات اجرایی، شبکه بانکی باید در صدور چک‌های رمزدار به تاریخ روز تا زمان حذف کامل آن اهتمام لازم را داشته ‌باشند تا بستر مناسب اجرای طرح فراهم شود.