آینده تیره صنعت روی!

نوید سلیمانی* – روی چهارمین فلز پرکاربرد جهان پس از آهن، آلومینیوم و مس محسوب می‌شود که مصارف فراوانی در بخش‌های مختلف به‌ویژه گالوانیزه دارد. از طرفی با توجه به نقش پراهمیت گالوانیزاسیون در تولید آهن و فولادهای گالوانیزه، نمی‌توان از کاربرد روی در صنایعی همچون خودروسازی، ساختمان‌سازی و انتقال انرژی غافل شد.
در حال حاضر بخش عمده بازار جهانی روی در اختیار دو غول اقتصادی و فولادساز بزرگ جهان یعنی چین و هند است و میزان تقاضای این فلز در کشورهای مذکور، تاثیر بسزایی بر قیمت آن در بورس فلزات لندن «LME» دارد؛ اگرچه اتحادیه اروپا و آمریکا را نیز باید در بازار جهانی روی سهیم دانست اما با توجه به رکود اقتصادی که اخیرا کشورهای مطرح اروپایی با آن مواجه شده‌‌اند، نقش دو کشور هند و چین در این بازار موثرتر بوده است.
در حالی که قیمت سرب که نام آن همواره در کنار روی به میان می‌آید، طی سالیان اخیر معمولا در بازه یک هزار و ۸۰۰ تا دو هزار و ۲۰۰ دلار به ازای هر تن در نوسان بوده است اما قیمت روی با جهشی چشمگیر مواجه شده و در سال ۲۰۲۲ میلادی، به بیش از چهار هزار و ۵۰۰ دلار به ازای هر تن نیز افزایش یافته است. با این وجود، قیمت روی در یک سال اخیر در بازه تقریبی دو هزار و ۴۰۰ تا سه هزار و ۲۰۰‌دلار به ازای هر تن در نوسان بوده و پیش‌بینی می‌شود قیمت این فلز طی یک دهه آینده، ۳ تا ۴ درصد افزایش را تجربه کند.
در ایران به عنوان یکی از کشورهای مطرح معدنی و فلزی جهان، مصرف روی در حدود یک چهارم تا یک‌ششم میزان تولید این فلز برآورد شده است و بر همین اساس بخش عمده روی تولید شده در داخل باید روانه بازارهای صادراتی شود. در واقع صنعت روی، یک صنعت صادرات‌محور در کشور به‌شمار می‌آید که متاسفانه همین مساله، امروزه به یکی از مهم‌ترین پاشنه‌آشیل‌های آن تبدیل شده است. وضع بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های خلق‌الساعه مانند رفع تعهد ارزی، صادرات روی را به شدت مختل کرده و منجر به زیان‌‌ده شدن شرکت‌های بزرگی که پیش‌تر همگی سودده بودند، شده است. در حالی که کشور ما از ذخایر معدنی غنی سرب و روی برخوردار است و برای مثال میزان تولید کنسانتره سولفور روی در فاز نخست مهدی‌آباد (به عنوان یکی از بزرگ‌ترین معادن سرب و روی جهان) به حدود ۶۰۰‌تن در روز می‌رسد، مشخص نیست که چرا صنعت روی باید به چنین وضعیتی دچار شود!
یکی دیگر از مهم‌ترین چالش‌هایی که نه تنها فعالان صنعت روی بلکه تمامی صنایع کشور در سال‌های اخیر با آن دست و پنجه نرم کرده‌اند، ناترازی انرژی بوده است. الکترو وینینگ، یک فرآیند کاربردی و انرژی‌بر در تولید روی محسوب می‌شود و سیستم فنی آن به گونه‌ای طراحی شده است که اگر برق حین اجرای فرآیند به مدت بیش از دو ساعت قطع شود، تولید محصول نهایی از طریق الکترو وینینگ تا چند روز مختل خواهد شد. علاوه بر قطعی برق، افزایش بی‌رویه و غیرکارشناسانه قیمت این حامل انرژی نیز نفس‌های تولیدکنندگان روی را به شماره انداخته است.
به گزارش فلزات آنلاین، با علم به اینکه تولید جهانی روی از سه حلقه معدن، فرآوری و استحصال تشکیل شده است، متاسفانه حلقه فرآوری در ایران مهجور واقع شده و در حالی شاهد استفاده از خاک‌های کربناته در کارخانه‌های تولید شمش روی هستیم که استاندارد روز دنیا در این زمینه، استفاده از سولفور روی و به‌کارگیری فرآیند تشویه است؛ اگرچه این فرآیند در یکی از واحدهای تولید روی کشور عملیاتی شده است اما سایر شرکت‌های فعال از خاک کربناته معدن انگوران استفاده می‌کنند که متاسفانه این برداشت بی‌رویه، منجر به اتمام ذخایر کربناته این معدن شده و تولیدکنندگان روی را ناچار به واردات خاک از کشورهای مراکش، افغانستان و ترکیه کرده است.
* فعال معدنی