آلارم کمبود گاز در زمستان

مجید اعزازی- در حالی که ایران از لحاظ دارا بودن ذخایر گازی در رتبه دوم جهان است و 17‌درصد از کل گاز جهان را در اختیار دارد،‌ پیش‌بینی می‌شود در زمان اوج مصرف گاز در زمستان سال‌جاری با کمبود 300‌میلیون متر‌مکعب گاز مواجه شود.
در چنین شرایطی است که به گفته آرش نجفی، رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران، درباره گاز و برق سخن گفتن از «ناترازی» را باید فراموش کرد و از «کمبود» صحبت کرد. در این میان،‌ صنایع کشور تحت تاثیر ریسک‌های سیستماتیک کمبود برق و کمبود گاز دچار تعطیلی‌های ناخواسته شده و به ناگزیر تولید آنها دچار افت معنادار می‌شود.
«ترس در تابستان و لرز در زمستان»، اما سرنوشت محتوم صنایع و شهروندان ایرانی نخواهد بود، اگر اصلاحات پیشنهادی بخش خصوصی در زیرساخت‌های کشور به سرعت انجام شود.
سیاهه ناترازی‌ها در بخش واقعی اقتصاد در تابستان سال‌جاری با هشدار اقتصاددانان برجسته کشور درباره توسعه و تعمیق این ناترازی‌ها مورد توجه محافل کارشناسی و رسانه‌ها قرار گرفت. همزمان «ناترازی برق» در زمان اوج مصرف، دامن بسیاری از فعالیت‌های صنعتی و حتی کشاورزی و مرغداری‌ها را گرفت و منجربه افزایش روزهای تعطیل آنها از یک روز در هفته به دو روز در هفته شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد،‌ دست‌کم طی یک‌دهه گذشته، به واسطه «قیمت‌گذاری دستوری» برای برق، بخش خصوصی تمایل و انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های تولید برق نداشته است و زیرساخت‌های فعلی نیز دچار استهلاک و فرسودگی شده‌اند. در چنین شرایطی است که ناترازی برق بروز و ظهور یافته و برخی برآوردها نشان می‌دهد،‌»طی 10سال آینده ناترازی برق در زمان اوج مصرف به نزدیک 40‌هزار مگاوات خواهد رسید.»
بررسی‌های آماری نیز نشان می‌دهد،‌ رشد تقاضا برای مصرف برق در کشور به‌‌‌‌طور میانگین سالانه 8/4‌‌درصد افزایش یافته و این در حالی است که رشد ظرفیت‌های صنعت برق سالانه حدود 3‌درصد بوده است. مقایسه این دو آمار به‌خوبی نشان می‌دهد که عرضه و تقاضای برق همخوانی ندارند.
پس از یک تابستان سخت، ‌هم‌اینک صاحبان صنایع از کمبود گاز نگرانند. چه آنکه با شروع زودهنگام سرمای هوا و آغاز بارش‌های نزولات جوی در نخستین روزهای پاییز، به نظر می‌رسد زمستان قرار است زودتر از همیشه مهمان ایرانیان شود و تولید گرما با استفاده از گاز نیز به ناگزیر افزایش خواهد یافت.
کمبود 300‌میلیون متر‌مکعب گاز
در اوج مصرف
آرش نجفی، رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در پاسخ به اینکه به نظر شما ناترازی گاز در زمستان سال‌جاری چقدر است و فکر می‌کنید چه اثری روی صنعت کشور داشته باشد، پیش‌بینی کرد: در زمستان سال‌جاری و در ایام سرد سال و اوج مصرف گاز، ‌حدود 300‌میلیون متر‌مکعب کمبود گاز داشته باشیم.
در این حال، نجفی تصریح کرد: مشکل این است که طی سال‌های گذشته اقدامی برای رفع ناترازی‌های برق و گاز انجام ندادیم و الان دیگر بحث «ناترازی‌گاز» مطرح نیست، و ما دچار «کمبود» گاز هستیم. در مورد برق نیز چنین است و ما در برق «کمبود» داریم و دیگر «ناترازی» مطرح نیست.
رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران افزود: در کمبود گاز، مشکل این است که منازل، مراکز آموزشی و اماکن با استفاده از وسایل گازسوز نامناسب، گرما تولید می‌کنند و اقدامی برای صرفه‌جویی و کاهش مصرف آنها صورت نمی‌گیرد. حداقل باید اقدامات کاهنده‌مصرف انجام شود.
پیشنهاد تعویض 21‌میلیون بخاری
نجفی افزود: ما به عنوان بخش خصوصی پیشنهاد سرمایه‌گذاری برای تعویض 21‌میلیون بخاری گازی موجود در کشور را ارائه کرده‌ایم تا با جایگزین کردن فناوری‌های نوین، از این طریق 125‌میلیون متر‌مکعب گاز صرفه‌جویی شود. همین مقدار گاز در میادین گازی کشور با ارزش 45 تا 50‌میلیارد‌ دلار در حال تلف‌شدن است که اگر با اصلاح زیرساخت‌های آنها صرفه‌جویی شود، از محل صرفه‌جویی این‌دو (بخاری‌های گازی و میادین گازی) می‌توان کمبود 300‌میلیون متر‌مکعب گاز را جبران کرد.
به گفته او،‌ باید بیش از 100‌میلیارد‌ دلار در میادین گازی سرمایه‌گذاری صورت بگیرد تا این کمبودها جبران شود، در حالی که با 10 تا 11‌میلیارد‌ دلار سرمایه‌گذاری برای اصلاح زیرساخت‌های میادین گازی کشور، می‌توان از هدررفت حدود 125‌میلیون متر‌مکعب گاز در میادین گازی کشور ممانعت کرد.
نجفی افزود: متاسفانه تاکنون مدیریت درستی در بحث انرژی کشور نداشته‌ایم. امیدواریم در دولت چهاردهم اقدامات اصلاحی صورت گیرد. آقای عارف، معاون اول رییس‌جمهور در این زمینه دستوراتی را صادر کرده و قرار است با آقای پزشکیان، رییس‌جمهور نیز در بحث ناترازی‌ها همراهی و همکاری کنیم.
راهکارهای دیگر برای صرفه‌جویی گاز
رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران همچنین اظهار کرد: اصلاح ساختار موتورخانه‌ها در ساختمان‌های مسکونی و غیرمسکونی یکی دیگر از اقدامات اصلاحی و پیشنهادی ما بوده است. تولید و توزیع برق با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر نیز مورد تاکید بخش خصوصی است.
او افزود: یکی از بحث‌های جدی،‌ بحث نیروگاه‌های حرارتی تولید برق است که بالاجبار در اوج مصرف گاز در حدود 18‌میلیارد‌ دلار در این نیروگاه‌ها از سوخت مایع استفاده می‌کنیم. هم این سوخت،‌ سوخت پاکی نیست و هم اینکه می‌توان با تولید برق از انرژی‌های تجدیدپذیر، بخشی از فشار تولید برق را از روی دوش نیروگاه‌های حرارتی برداشت و روی دوش نیروگاه‌های خورشیدی و بادی گذاشت.
بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در راه‌اندازی نیروگاه‌های تولید برق تجدیدپذیر نیز مشروط به اینکه دولت بازگشت سرمایه را تضمین کند، اعلام آمادگی کرده است.
نجفی تصریح کرد: 3 تا 4‌هزار مگاوات برق می‌توان با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر تولید کرد، در این صورت، مصرف سوخت مایع (که پاک نیست) در نیروگاه‌های حرارتی کاهش خواهد یافت و علاوه‌بر کمک به کاهش آ‌لودگی هوا و کاهش فشار روی نیروگاه‌های حرارتی و در پی آن کاهش مصرف سوخت مایع و گاز در این نیروگاه‌ها،‌ می‌توان بخشی از کمبود گاز در کشور را جبران کرد.به این ترتیب گاز کافی به پتروشیمی خواهد رسید و آنها می‌توانند به جای 65روز تعطیلی در سال گذشته، از این گاز در تولید خود استفاده کرده و روند تولید آنها قطع نشود.
رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران همچنین در پاسخ به پرسشی درباره ارزش ریالی خسارت‌های وارده به صنایع به علت قطعی برق در تابستان سال‌جاری اظهار کرد: این مساله به ماده 25 قانون بهبود مستمر محیط کسب‌و‌کار ارتباط پیدا می‌کند. براساس این ماده قانونی، «در زمان کمبود برق، گاز یا خدمات مخابرات، واحدهای تولیدی، صنعتی و کشاورزی نباید در اولویت قطع برق یا گاز یا خدمات مخابرات قرار داشته باشند و شرکت‌های عرضه‌‌کننده برق، گاز و خدمات مخابرات موظفند هنگام عقد قرارداد با واحدهای تولیدی اعم از صنعتی، کشاورزی و خدماتی، وجه التزام قطع برق یا گاز یا خدمات مخابرات را در متن قرارداد پیش‌بینی کنند. هرگاه دولت به دلیل کمبودهای مقطعی به شرکت‌های عرضه‌‌کننده برق یا گاز یا مخابرات دستور دهد موقتا جریان برق یا گاز یا خدمات مخابراتی واحدهای تولیدی متعلق به شرکت‌های خصوصی و تعاونی را قطع کنند، موظف است نحوه جبران خسارت‌های وارده به این شرکت‌ها ناشی از تصمیم فوق را نیز تعیین و اعلام کند.» اما طی 10سال گذشته دولت این بدهی به صنایع را پرداخت نکرده است. الان امکان اعلام خسارت‌های تجمیع‌شده در واحدهای تولیدی مختلف وجود ندارد، اما می‌توان تجمیع کرد، اما انجام نشده است. باید خسارت واحدهای مختلف تولیدی و بخش‌های مختلف صنعت محاسبه و تجمیع شود.
وی افزود: در عین حال، معمولا این اعداد از سوی مراکز دولتی محرمانه تلقی می‌شوند و قابل انتشار نیست. در عین حال، ‌صنعت پتروشیمی سال گذشته به دلیل قطعی گاز، 2/1‌میلیارد‌ دلار خسارت دید. در مجموع خسارت‌های بخش صنعت از ناترازی‌ها بالا است و برخی برآوردها حاکی از 5 یا 6‌میلیارد‌ دلار است .
نجفی تصریح کرد: فقط در سال گذشته، خسارت پتروشیمی‌ها از قطعی گاز 2/1‌میلیارد‌ دلار بوده، این در حالی است که پتروشیمی‌ها یکی از محورها و بخش‌های اقتصاد ایران به شمار می‌روند و بخش‌های دیگر اقتصاد همچون فولاد و… نیز با این مساله دست‌وپنجه نرم می‌کنند.