27 - 01 - 2025
آسیبشناسی تجارت خارجی ایران
نادر کریمیجونی
تولیدکنندگان معتبر کالا و خدمات در تمام دنیا، به سرعت توجه خود را به سوی بازارهای خارجی و صادرات کالا و خدمات معطوف میکنند. علت این توجه نه فقط به خاطر آن است که فروش کالا به داخل کشور به منزله چرخش ثروت داخلی و ورود ثروت به کشور فقط از طریق صادرات امکانپذیر میشود، بلکه بازارهای داخلی کشورها، از آنجا که جمعیت و به تبع آن مصرفکنندهها، محدود هستند همواره سقف مشخص دارند و اگر بنگاهها توجه خود را فقط به بازار داخلی محدود و معطوف کنند حتما در نقطهای متوقف میشوند. در عین حال نه فقط در کشور ما که در همه کشورها صادرات کالا و مصرف کالا یا خدمات تولیدی، نوعی اعتبار را برای کیفیت و مطلوب بودن کالا به همراه میآورد چراکه ورود یک کالا به بازار کشور یا کشورهای دیگر ضرورتا به این معنی است که شهروندان آن کشورها فارغ از عرق ملی و ملاحظات میهن دوستی، کیفیت کالا و خدمات وارداتی را در مقایسه با کالا و خدمات
وارد شده از کشورهای دیگر، مناسب تشخیص داده و به استفاده از آن روی آوردهاند.
این موضوع در کشورمان نیز وجود دارد که نه فقط تولیدکنندگان کالا بلکه تولیدکنندگان خدمات نیز در برهههای گوناگون از مقامات مصرانه خواستهاند تا مسیر صادرات کالا و خدمات به کشورهای دیگر را هموار و از این جاده مانعزدایی کنند. البته مانعزدایی از مسیر صادرات، فقط به رفع کردن موانع دیپلماتیک، گمرکی و مشکلات پیش از صادرات نیست که البته یک صادرکننده در همه حال محتاج حمایتهای سیاسی و دیپلماتیک کشور متبوع خود است. حمایت دولت از تجار و صادرکنندگان خود پس از پایان صادرات و هنگام بازگشت یا خروج پول صادرکننده از کشور مقصد نیز ادامه مییابد و وقتی مناسبات یک کشور با جامعه جهانی یا کشور مقصد دچار چالش بوده، کاملا قابل انتظار است که صادرکنندگان کشور مبدا، حتی اگر توانایی ورود و فروش، در کشور یا کشورهای مقصد را داشته باشند، باز هم صادرات عملا تاثیر مثبت و مطلوب نخواهد داشت و نمیتواند انتظار صادرکنندگان کالا، فناوری و حتی صادرکنندگان خدمات را برآورده سازد.
در مقابل اظهارات نهچندان واقعبینانه و مبتنیبر خیالپردازی که در هفتههای گذشته از زبان برخی مدیران نظام جمهوری اسلامی ایران شنیده شده، صادرکنندگان و تولیدکنندگانی که اراده خود را به صادرات معطوف کردهاند، با صدای بلند اعلام میکنند تحریمها و سختگیریهایی که از سوی قدرتهای بزرگ و نیز نهادهای بینالمللی علیه ایران اعمال شده و میشود، جریان آزاد پول به داخل کشور و نیز به اقتصاد جمهوری اسلامی ایران را مختل کرده و با این مانع بزرگ ممکن است نتوان به بازارهای صادراتی نفوذ کرده و از این بازارها، ثروت را به درون ایران
وارد کرد.به عنوان نمونه همین نمایشگاهی که در حسینیه امام خمینی (ره) برپا شد و مقامات مختلفی از جمله رهبر، رییسجمهور و رییس مجلس از آن بازدید کردند، موضوع رفع تعهدات ارزی ضرورت تسهیل در انتقال ارز از کشورهای دیگر به داخل ایران، بارها و از سوی افراد مختلف بیان و اظهار شد. در همه این خواستهها، موضوع ضرورت هموارسازی مسیر بازگشت ارز حاصل از صادرات به داخل کشور به مقامات بازدید کننده یادآوری شد. در مقابل توصیههایی که برخی مقامات به تولیدکنندگان و صادرکنندگان برای جایگزین کردن برخی فرصتهای موازی به جای سوئیفت ارائه دادند، دستاندرکاران تجارت و صادرات باز هم بر ضرورت پیوستن ایران به FATF و کنوانسیونهای پالرمو تاکید کردند. این تاکید نشان میدهد که فعالان اقتصادی ایران به خوبی ظرفیتهای هر یک از نهادهای منطقهای و بینالمللی را میشناسند و میتوانند از این ظرفیتها بهرهبرداری کنند.
حال اگر با وجود ظرفیتهای موازی، فعالان اقتصادی ایرانی باز هم به دنبال استفاده از نهادهای قدیمی و معمولی هستند لابد به این معنی است که نهادهای موازی ایجاد شده آنقدر که لازم است کارآمد و قابل اعتماد نیست و نمیتواند نیازهای موجود را برطرف سازد.
علاوه بر این تمام تجار و فعالان اقتصادی به این نکته مهم واقف هستند که قرار دادن همه تخممرغها در یک سبد، ریسک زیادی را به فعالان تجاری و اقتصادی تحمیل میکند و عاقلانه آن است که حتی درباره مشتریهای بزرگ و پرمصرف باز هم از انحصاری کردن صادرات به این کشورها پرهیز کرد. البته برخی مقامات کشورمان میپندارند همین که مثلا در مورد کشورهای اوراسیا، 300میلیارد دلار واردات کالا وجود دارد، ایران میتواند همه صادرات خود را روانه این بازار حدود 180میلیون نفری کرده و از توجه به سایر متقاضیان کالاهای ایرانی، صرفنظر کند. این مقامات تصور میکنند که چون اوراسیا حوزه نفوذ کشورهای چین و روسیه است، علیالقاعده مشکلات ایران و غرب نمیتواند بر تجارت فیمابین ایران و کشورهای این منطقه تاثیر منفی بگذارد. اما در تمام بیش از هشت سال گذشته ایران نتوانسته جایگاه مهمی در تجارت با این کشورها داشته باشد چراکه نه فقط در تحریمهای به شدت سختگیرانه غرب قرار داشته بلکه نتوانسته ارزش پول ملی خود را حفظ کند و کشورهای اوراسیا همواره به ثبات سیاسی- اقتصادی ایران با تردید نگریسته و نسبت به این ثبات بیاعتماد بودهاند.
شرایط حاضر نشان میدهد که حتی اگر ایران بخواهد، باز هم نمیتواند به بازارهایی مانند بازار کشورهای بلوک شرق یا اوراسیا تکیه کند چراکه در این منطقهها، کشورهایی وجود دارند که با وجود شرایط حاضر علاقه زیادی به همکاری و گسترش همکاری با ایران ندارند. از این بابت است که کشورمان پس از گذشت سالهای متمادی هنوز نتوانسته جایگاه حداقلی در بازار کشورهای شرق یا اوراسیا داشته باشد.
اگر مقامات ایرانی میخواهند واقعا توسعه صنعتی و تجاری کشورمان را به دست بیاورند تکنیکهای قدیمی استفاده از کارت دیگران در مقابل مخالفان نتیجه مثبت نمیدهد. ایرانیان باید بدانند که به جای بندبازی و به کار بردن تکنیکهای مشابه، رفتار اقتصادی و تجاری معقول تعریف شده و شفاف داشته باشند و به جای تهاجم و اصرار بر مواضع خود، به طرف مقابل، خواستههایش و ملاحظاتش احترام بگذارند و اعتمادسازی کنند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد