آبله میمونی در همسایگی ایران

مهدیه بهارمست- این روزها خبر ویروس آبله‌میمونی در حالی در رسانه‌ها دست‌به‌دست می‌شود که همگان به خاطر تجربه تلخ پاندمی کووید ۱۹ ترس از همه‌گیری جدیدی دارند. مردم می‌ترسند که مبادا آبله‌میمونی، یک پاندمی جدید شود و دوباره به روزهای دلهره و نگرانی بازگردیم. آبله‌میمونی دیگر تنها چند قدم با ایران فاصله دارد. مقامات بهداشتی پاکستان دیروز از شناسایی و ثبت نخستین مورد ابتلا به بیماری ویروسی آبله‌میمونی در این کشور خبر دادند. فرد مبتلا که به تازگی شناسایی شده مردی ۳۴ ساله است که پیشتر به یکی از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس سفر کرده بود. از قضا ورود این بیماری از افغانستان به ایران محتمل‌تر است زیرا افغانستان کیت تشخیص آبله‌میمونی را ندارد. طالبان هم تلاش می‌کند بیماران را اخراج کند. چند روز پیش هم سازمان بهداشت عمومی سوئد اولین مورد از ابتلا به گونه خطرناک بیماری «ام‌پاکس» که پیش از این به «آبله‌میمونی» معروف بود را در خارج از قاره آفریقا ثبت کرده است. مقامات سوئدی گفته‌اند این فرد در بخشی از آفریقا که شاهد شیوع گسترده این بیماری است به «ام‌پاکس» آلوده شده است. انتظار می‌رود که در روزهای آینده موارد بیشتری از ابتلا به این بیماری در اروپا گزارش شود. این خبر تنها ساعاتی پس از آن منتشر شد که سازمان جهانی بهداشت شیوع «ام‌پاکس»‌ را در بخش‌هایی از آفریقا «وضعیت اضطراری بهداشت عمومی»‌ اعلام کرد. این بیماری که از طریق تماس نزدیک منتقل می‌شود، می‌تواند کشنده باشد. اولیویا ویگزل، مسوول سازمان بهداشت عمومی سوئد گفته است که فرد مبتلا در استکهلم، پایتخت این کشور تحت درمان است. اگرچه وزارت بهداشت ژاپن نیز اعلام کرد که اولین مورد مرگ ناشی از ویروس آبله میمونی در این کشور به ثبت رسیده است. با این حال آبله میمونی بیماری نوظهور و جدیدی نیست. این بیماری یک‌بار دیگر در سال 1401 هم سروصدای زیادی به پا کرده بود، حتی به ایران هم آمد و جان‌های زیادی را با خود برد اما به سرعت کنترل شد. این روزها ولی وضعیت بیش از همه خطرناک اعلام شده است. براساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی تاکنون بیش از ۱۴‌هزار مورد ابتلا و ۵۲۴ مرگ در آفریقا صورت گرفته که این آمار از سال گذشته فراتر رفته است. در چنین شرایطی امکان ورود این بیماری به ایران دور از ذهن نیست.
آبله میمونی چیست؟
آبله میمونی یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان است که عمدتا در جنگل‌های استوایی آفریقای مرکزی و غربی مشاهده شده و گهگاه به مناطق دیگر نیز منتقل می‌شود. آبله میمونی معمولا از نظر بالینی با تب، بثورات و غدد لنفاوی متورم ظاهر می‌شود و ممکن است منجر به طیف وسیعی از عوارض پزشکی شود. این بیماری با علائمی بسیار شبیه علائمی که در گذشته در بیماران مبتلا به آبله دیده می‌شد، ظهور می‌کند، اگرچه از نظر بالینی شدت آن کمتر است. آبله‌میمونی معمولا یک بیماری خود‌محدودشونده است که علائم آن بین دو تا چهار هفته طول می‌کشد. این نوع آبله از طریق تماس نزدیک با فرد یا حیوان آلوده یا با مواد آلوده به ویروس به انسان منتقل می‌شود. با این وجود کارشناسان بهداشتی هنوز می‌گویند در آستانه یک اپیدمی بزرگ نیستیم و خطر برای عموم کم ارزیابی شده است! این در حالی است که نگرانی‌هایی درخصوص شیوع آن در ایران نیز وجود دارد. برخی کارشناسان حوزه عفونی نگران تکرار اشتباهات بیماری کرونا در این امر هستند. در هر صورت هنوز منشأ طبیعی آبله‌میمونی به طور قطع شناسایی نشده است، اگرچه جوندگان محتمل‌ترین منشأ این ویروس هستند. خوردن گوشت نیمه‌پخته و سایر محصولات حیوانی آلوده یک عامل خطر احتمالی دیگر است. افرادی که در مناطق جنگلی یا نزدیک آن زندگی می‌کنند ممکن است در معرض تماس غیرمستقیم با حیوانات آلوده قرار گیرند و مبتلا شوند.
انتقال آبله میمونی در میان انسان‌ها
آبله‌میمونی همانند ویروس کووید۱۹ واگیردار است. انتقال این ویروس از انسان به انسان می‌تواند در اثر تماس نزدیک با ترشحات تنفسی، ضایعات پوستی فرد مبتلا یا اشیای آلوده ایجاد شود. انتقال از طریق ذرات تنفسی قطرات معمولا مستلزم تماس طولانی‌مدت چهره به چهره است که کارکنان بیمارستان، اعضای خانواده آنها و سایر تماس‌های نزدیک موارد فعال را در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهد. با این حال، طولانی‌ترین زنجیره انتقال مستند در یک جامعه در سال‌های اخیر از شش مورد به ۹ مورد عفونت (فرد به فرد) متوالی رسیده است. این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده کاهش ایمنی در همه جوامع به دلیل توقف واکسیناسیون آبله باشد. انتقال همچنین می‌تواند از طریق جفت از مادر به جنین (که می‌تواند منجر به آبله‌میمونی مادرزادی شود) یا طی تماس نزدیک در حین تولد و پس از تولد رخ دهد. رویش بثورات پوستی معمولا در عرض یک تا سه روز پس از بروز تب شروع می‌شود و صورت (در ۹۵درصد موارد) و کف دست‌ها و پاها (در ۷۵درصد موارد) را درگیر می‌کند. همچنین غشاهای مخاطی دهان (در ۷۰درصد موارد)، دستگاه تناسلی (۳۰درصد) و ملتحمه [غشا مخاطی نازک و شفاف داخل پلک‌ها] (۲۰درصد) و همچنین قرنیه چشم‌ها تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند.
تاثیر واکسیناسیون بر آبله‌میمونی
براساس تحقیقات موارد شدید بیماری بیشتر در میان کودکان رخ می‌دهد البته به میزان قرار گرفتن در معرض ویروس، وضعیت سلامت بیمار و ماهیت عوارض مربوط می‌شود. نقص سیستم ایمنی زمینه‌ای ممکن است منجر به پیامدهای بدتری شود. اگرچه واکسیناسیون علیه آبله در گذشته کارساز و مفید بود اما امروزه افراد کمتر از ۴۰ تا ۵۰سال ممکن است به دلیل توقف کمپین‌های واکسیناسیون آبله در سطح جهان، پس از ریشه‌کنی این بیماری، بیشتر مستعد ابتلا به آبله شوند. البته آبله‌میمون واکسن دارد اما به دلیل نادر بودن این بیماری، تعداد واکسن‌های ساخته‌شده برای آن در سطح جهان کافی نیست. واکسیناسیون تا حدود ۸۵‌درصد در پیشگیری از آبله میمون موثر است. واکسیناسیون قبلی آبله ممکن است از شما به گونه‌ای محافظت کند که در صورت ابتلا،‌درصد خفیف‌تری از بیماری را مبتلا شوید اما به گفته بسیاری از کارشناسان تعداد واکسن‌های موجود در ایران بسیار محدود است.
کاهش تاثیر واکسن بر سویه جدید ویروس
دکتر علیرضا ناجی، رییس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با بیان اینکه واکسن آبله در حال حاضر در دسترس عموم نیست به «جهان‌صنعت» گفت: در صورت ورود این ویروس به ایران و شیوع بیشتر آن ممکن است دستورالعمل‌هایی تدوین شود تا مشخص کنیم چه افرادی را باید در برابر این ویروس واکسینه کنیم. همچنین حالا که به پاکستان رسیده است، باید کنترل بیشتری بر مرزها داشت. زائران را باید هنگام ورود به کشور رصد کرد.
وی افزود: مطالعات در گذشته حاکی از این است که واکسن‌های آبله‌ای که در گذشته تزریق شده می‌تواند تا ۸۵‌درصد از ابتلا به آبله میمون مصونیت ایجاد کند ولی نکته اینجاست که در حال حاضر با مرور زمان و نوع ویروس جدید اینکه مصونیت به چه میزان است هنوز مشخص نشده و این موضوع توسط محققان در حال آزمایش و بررسی است.
وزارت بهداشت آماده باشد!
دکتر مسعود یونسیان، اپیدمیولوژیست نیز شیوع این بیماری در ایران را دور از ذهن ندانست و به «جهان‌صنعت» گفت: براساس تجربیات مربوط به کووید۱۹، ظهور آبله‌میمونی در ایران دور از ذهن نیست. مخصوصا حالا که موارد ابتلا در پاکستان نیز مشاهده شده است بنابراین تا زمانی که تردد میان کشورها برقرار باشد، ویروس‌ها نیز در گردش هستند. از طرفی نباید خیلی هم نگران شد چراکه هنوز وزارت بهداشت ورود آن به ایران را به طور رسمی اعلام نکرده است. نباید فراموش کرد که نگرانی بیش از اندازه برای این ویروس سیستم ایمنی افراد جامعه را تضعیف می‌کند بنابراین نگرانی درخصوص گسترش این بیماری را توصیه نمی‌کنم.
وی افزود: آبله‌میمونی که منشای آن آفریقاست، در آنجا نادیده گرفته شد و سبب شیوع جهانی این بیماری در سال ۲۰۲۲ شد. اگرچه ویروس عامل همه‌گیری جدید در آفریقا با ویروس سال ۲۰۲۲ متفاوت است اما به دلیل جهش این ویروس، موضوع نگران‌کننده است. اکنون، زمان اقدام قاطع برای جلوگیری از تکرار تاریخ است. در حال حاضر اطلاعات کافی درخصوص آبله‌میمونی در دست نیست اما براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت بیماری کشنده‌ای نیست اما بسیار واگیردار است. از آنجا که آبله‌میمونی کمی از آبله‌مرغان شدیدتر است، شاید در برخی افراد دارای بیماری زمینه‌ای منجر به مرگ شود. چه‌بسا گاها بیماری سرماخوردگی ساده نیز در برخی افراد منجر به مرگ هم می‌شود. در نتیجه مقامات بهداشتی کشور باید گوش به زنگ باشند. آنها درخصوص جلوگیری از ورود و شیوع آن باید تدابیر بهداشتی را در نظر بگیرند چراکه هنوز نمی‌دانیم برای پیشگیری از ابتلا چه مواردی را باید رعایت کنیم.
یونسیان اظهار کرد: برای دومین‌بار طی دو سال گذشته در ارتباط با آبله‌میمونی اعلام وضعیت اضطراری (PHEIC) می‌شود. آبله‌میمونی توسط «ارتوپاکس ویروس» ایجاد می‌شود، اولین‌بار در سال ۱۹۷۰ در جمهوری دموکراتیک کنگو در انسان‌ شناسایی شد. این بیماری در کشورهای آفریقای مرکزی و آفریقای غربی یک بیماری بومی در نظر گرفته می‌شود. تابستان ۲۰۲۲، به دلیل شیوع آبله‌میمونی در چند کشور، وضعیت اضطراری اعلام شد چراکه این ویروس از طریق تماس جنسی به سرعت در طیف وسیعی از کشورها که قبلا این ویروس دیده نشده بود، گسترش یافت و در تمام قاره‌ها مواردی از این ویروس گزارش شد. ماه می ۲۰۲۳، وضعیت اضطراری پس از کاهش مداوم موارد جهانی به پایان رسید. او ادامه داد: علائم اولیه آبله‌میمون شبیه علائم آبله بوده و شامل تب، سردرد، درد عضلانی، تورم غدد لنفاوی و احساس ضعف است. پس از چند روز از شروع تب، ضایعات پوستی (تاول‌ها و جوش‌ها) به ویژه در صورت و دست‌ها ظاهر می‌شوند که به تدریج به دیگر بخش‌های بدن نیز گسترش می‌یابند. ضایعات پوستی ابتدا به شکل لکه‌هایی کوچک آغاز می‌شوند و سپس به تاول‌هایی پر از مایع تبدیل می‌شوند که می‌توانند دردناک باشند. با این حال بهتر است مردم بهداشت شخصی را رعایت کنند.