19 - 08 - 2023
آب، بزرگ‌ترین چالش قرن
اولین و مهم‌ترین چالش راهبردی که نه‌تنها زندگی روستائیان بلکه زندگی شهرنشینان را طی سال‌های اخیر تحت‌الشعاع خود قرار داده، معضل کمبود منابع آب است. بروز خشکسالی و تنش آبی مهم‌ترین تهدید محیطی است که باعث از بین رفتن ظرفیت‌های تولیدی در این زمینه شده و مهاجرت به شهرها را در پی داشته باشد.
به‌گزارش ایسنا، حکمرانی مطلوب در زمینه توسعه پایدار شهری و روستایی در گرو توجه ویژه به ظرفیت‌های هر شهرستان از جمله اقلیم، جمعیت شناسی، زیرساخت‌های ارتباطی و صنعتی و تولیدات هر بخش و اتخاذ راهبردها و سیاست‌های صحیح و سنجیده به منظور تامین منابع مورد نیاز و برنامه‌ریزی کلان و هم‌افزایی اقدامات موثر در جهت بهبود معیشت و رفاه اقشار مختلف اجتماعی است.مهار روند رشد مهاجرت از روستاها به شهرها مستلزم شناسایی عوامل تشدیدکننده این پدیده و جذب سرمایه و امکانات لازم در جهت کنترل این پدیده است. کاهش نزولات آسمانی و برداشت بی‌رویه آب از طریق حفر چاه‌های غیرمجاز و روش‌های سنتی آبیاری، نزول سفره‌های زیرزمینی چالش‌هایی را ایجاد کرده است، نه‌تنها تامین آب کشاورزی بلکه دسترسی به منابع آب شرب بهداشتی برای برخی از بخش‌های روستایی مشکل شده است.
برخی کارشناسان راهکارهایی نظیر توقیف چاه‌های غیرمجاز و قطع برق آنها را پیشنهاد داده‌اند، ولی عدم‌توجه به معیشت جامعه هدف این سیاست‌ها موجب تشدید پدیده مهاجرت و عدم‌بهره‌مندی از ظرفیت‌های تولیدی بخش کشاورزی شده و خواهد شد.علی حتمی- کارشناس مدیریت منابع آبی- در این باره معتقد است: پیگیری و اجرای کامل طرح جهاد آبرسانی در حال انجام است در کنار تشویق کشاورزان به تغییر الگوی کشت از محصولات آبدوست به محصولات سنتی راهبردی که با اقلیم منطقه هماهنگ است، توسعه کشاورزی گلخانه‌ای و کشت خارج از فصل با بهره‌گیری از منابع انرژی موجود، ترویج و تامین سرمایه مورد نیاز جهت بالا بردن بهره‌وری منابع آب موجود در بخش کشاورزی اعم از آبیاری قطره‌ای و بارانی از طریق جهاد کشاورزی شهرستان و بانک‌های عامل می‌تواند ضمن تقلیل تبعات تغییرات اقلیمی و خشکسالی موجود، نسبت به حفظ جمعیت مولد روستایی موثر و کارگشا باشد.وی بر این باور است که به‌طور مثال در شهرستان بروجرد در کوتاه‌مدت و میان‌مدت و به منظور تامین پایدار منابع آب شرب و کشاورزی باید درخصوص تخصیص حق‌آبه روستاهای بروجرد از سد کلان و همچنین تسریع در تامین بودجه لازم جهت احداث سد آبسرده و سد شهید بروجردی و تسریع در بهره‌برداری از این طرح‌ها از طرف مسوولان شهرستان پیگیری‌های لازم به عمل آید.به گفته وی حدود ۹۶۲ دهنه چشمه در بروجرد و ۱۳۹۳ حلقه چاه عمیق و ۷۰۴ رشته قنوات موجود در شهرستان، عددی بالغ بر ۲۱۸ میلیون مترمکعب آب تخلیه می‌شود که با مدیریت صحیح به راحتی پاسخگوی نیازهای کشاورزی، صنعتی و آب شرب شهرها و روستاهای بروجرد خواهد بود.
پیری جمعیت عامل افزایش مصرف آب
حتمی در ادامه به یکی از مهم‌ترین چالش‌های کشور در حوزه جمعیتی اشاره کرد و گفت: روند افزایش سالمندی و پیری جمعیت مساله مهمی است که باید به آن پرداخته شود و با اتخاذ سیاست‌های صحیح می‌توان کشور را از چرخه فقر دور کرد، چرا‌که با کاهش نسبت جمعیت جوان و مولد به جمعیت سالمند، کشور نیازمند بودجه و امکانات لازم جهت انواع مراقبت‌های اجتماعی، توان‌بخشی و بهداشتی است و در صورت حل نشدن این مساله توان اقتصادی به منظور تولید ثروت کاهش پیدا می‌کند و تبعات آن غیر قابل جبران خواهد بود.
وی افزود: متاسفانه شهرستان بروجرد در سال‌های گذشته پیرترین جمعیت در سطح استان لرستان بوده است که باید با سیاست‌های صحیح و اقدامات عاجل درمان شود. افزایش مهاجرت‌ها، افزایش سن ازدواج، گسترش پدیده تک‌فرزندی، افزایش طلاق و نبود امکانات و وفور تبعیض‌های آشکار در روند توزیع عادلانه خدمات از مولفه‌های اصلی شتاب گرفتن هرم سنی شهرستان بروجرد به سمت کهنسالی است.
وی تصریح کرد: عدم وجود فرصت‌های شغلی در شهرستان و مهاجرت جمعیت جوان و تحصیلکرده به منظور یافتن شغل و بهره‌مندی از امکانات شهری باعث تخلیه شهرستان از جمعیت مستعد فرزندآوری شده و رشد اقتصادی آن را با چالش مواجه می‌کند. سوالی که در این میان مطرح است این است که شهرستان بروجرد به عنوان قطب صنعتی استان لرستان و همچنین برخورداری از بخش کشاورزی فعال و پویا نه تنها باید توانایی تامین سطح رفاه مناسب جهت ساکنین بومی را داشته باشد، بلکه باید امکان جذب نیروی کار مستعد و تحصیلکرده از سایر بخش‌های استان را نیز داشته باشد.حتمی شاه‌کلید توسعه جمعیتی شهرستان را تامین نیازهای اقشار تحصیلکرده و جوان و توجه به نیازهای اجتماعی آنها در بسترهای شهری و روستایی دانست و گفت: دسترسی به آموزش مناسب فرزندان، برخورداری از امکانات بهداشتی و دسترسی به مراکز درمانی مدرن، بهره‌مندی از امکانات تفریحی شهری از جمله دیگر مواردی است که باید به عنوان سیاست‌های شهری در زمینه رشد جمعیت مد نظر قرار گیرد.
وی با بیان اینکه شهرستان بروجرد با قرار گرفتن در نزدیکی شهرهای صنعتی مانند اراک، دسترسی مناسبی به نهاده‌های صنعتی اصلی و مواد اولیه خام نظیر فولاد، آلومینیوم، فرآورده‌های پتروشیمیایی و غیره صنعتی‌ترین شهرستان استان لرستان است، گفت: تاکنون فعالیت‌های متعددی به منظور احداث شهرک‌های صنعتی و منطقه ویژه اقتصادی شهرستان شده است، اما باید برای جلوگیری از مهاجرت از روستاها به قطب‌های صنعتی و شهرها، تمرکز‌زدایی از صنایع برداشته و توزیع عادلانه آن در سطح شهرستان اجرا شود؛ الگویی که سال‌هاست در چین مورد توجه قرار گرفته و موفق هم بوده است. بدین ترتیب براساس آمایش سرزمینی و با توجه به ظرفیت‌های هر روستا، باید با مشارکت و سرمایه‌گذاری روستاییان نسبت به تشویق و حمایت از ایجاد صنایع خرد اقدامات لازم شود تا ضمن حفظ جمعیت‌های مولد روستایی، عوارض تمرکز صنایع نظیر آنچه در شهرستان اراک با آن روبه‌رو هستیم از بین برود.وی در ادامه با اشاره به اینکه صنعت گردشگری پس از صنایع خودروسازی، ساختمان و غذایی، چهارمین صنعت برتر جهان است و میزان مشارکت این بخش در تولید ناخالص داخلی جهان بیش از بخش‌هایی همچون خودروسازی و کشاورزی و مشارکت آن در اشتغال از خودروسازی نیز بیشتر بوده است، به ارقامی همچون ۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی (۱۰ تریلیون دلار)، تولید یک شغل از میان هر ۱۱ شغل، صادرات ۳/۱ تریلیون دلاری، ۰۶/۰ درصد از صادرات جهان، رشد گردشگری بین‌المللی به میزان ۱۰۳۵ میلیون نفر و پیش‌بینی رشد تعداد گردشگر به میزان ۸/۱ بیلیون نفر در سال ۲۰۳۰، اشاره کرد و گفت: صنعت گردشگری به یکی از بزرگ‌ترین و پررونق‌ترین بخش‌های اقتصادی جهان تبدیل شده است.
وی تصریح کرد: ساختار صنعت گردشگری شامل عناصر اساسی مشخصی است که در زیر دو گروه منابع و زیرساخت‌های گردشگری طبقه‌بندی می‌شوند. منابع گردشگری شامل منابع طبیعی، منابع فرهنگی و منابعی که مبتنی بر تلاش‌های بشری هستند را دربر می‌گیرد. با افزایش انواع منابع گردشگری، ظرفیت صنعت گردشگری برای جذب مسافران و افزایش گردشگر خارجی هم ارتقا می‌یابد، بنابراین منابع گردشگری به خاطر جذب مسافران و افزایش گردشگر خارجی دارای اهمیت است.آنچه باید به منظور توسعه صنعت گردشگری و ایجاد اشتغال پایدار آن مورد توجه قرار گیرد، ایجاد زیرساخت‌های گردشگری به عنوان رکن دوم صنعت گردشگری است. زیرساخت‌های گردشگری همه ساختمان‌ها و زیرساخت‌های یک منطقه را که شامل سیستم ارتباطات، سیستم بهداشت، سیستم حمل‌و‌نقل (مثل بزرگراه، جاده‌ها، راه‌آهن، فرودگاه، بندرها و…)، رستوران‌ها، مراکز خرید، مراکز تفریحی، هتل‌ها، پارک‌ها و غیره می‌شود را پوشش می‌دهد. این زیرساخت‌ها باعث افزایش گردشگر خارجی و ارتقای صنعت گردشگری در یک منطقه می‌شود، بنابراین مسوولان محلی باید با بهبود و ارتقای این زیرساخت‌ها به ارتقای صنعت گردشگری خود کمک کنند.طبق این سند باید سهم ایران از شمار گردشگران جهانی به ۱/۵ درصد در سال ۱۴۰۴ افزایش یابد، یعنی حدود ۲۰ میلیون نفر گردشگر از بازار جهانی را سالانه به خود جذب کند که این امر مستلزم سرمایه‌گذاری بیش از ۳۰ میلیارد دلار در این صنعت با سهم حدودا ۱۶ درصدی بخش دولتی و مابقی از بخش خصوصی است.