28 - 11 - 2021
رنجهای اصفهان
صبا رضایی- اصفهان یکی از شهرهای باستانی کشور است که اکنون آثار باستانی و تاریخی این شهر در شرایط نامساعدی قرار دارند. فرونشست زمین به بسیاری از آثار تاریخی آسیب زده و بستن آب زایندهرود، طراوت را از این شهر گرفته است. اگر دلسوزان و مسوولان میراث فرهنگی همت میکردند و محور تاریخی اصفهان و زایندهرود را ثبت جهانی میکردند، امروز شاهد این همه آسیب و مشکل در این شهر نبودیم.
اصفهان یکی از شهرهایی است که تاکنون باید در یونسکو ثبت جهانی میشد، بسیار قبلتر از دیگر شهرهای کشور، پیش از آنکه به عنوان شهر صنایعدستی انتخاب شود و قبل از تهیه پروندههای ثبت جهانی شهرهای دیگر، محور تاریخی این شهر باید ثبت جهانی میشد. اکنون مردم اصفهان که هرگز تصور نمیکردند شهرشان را در چنین وضعیتی ببینند، دست به اعتراض زدهاند.
فرصتسوزی
در همین حال سعید فلاحفر پژوهشگر میراث فرهنگی و مدرس دانشگاه به «جهانصنعت» گفت: ایران هم در رابطه با مناظر طبیعی، هم محوطههای تاریخی در یونسکو سهمیه ثابتی دارد و در هر بخش تنها یک پرونده را میتواند تهیه و برای یونسکو ارسال کند تا ثبت جهانی شود. از آن گذشته سالیان طولانی به دلیل اینکه حق عضویت یونسکو را نمیپرداختیم، نتوانستیم از سهمیه خود استفاده کرده و فرصتهای زیادی را در این دوران از دست دادیم و موفق نشدیم از این نهضت جهانی استفاده کنیم.
او تاکید کرد: در انتخاب سایتهای تاریخی و جاذبههای طبیعی برای ثبت جهانی همواره ملاحظاتی وجود دارد. برخی از این ملاحظات علمی و درست بوده و برخی دیگر غیرتخصصی و نادرست. ثبت یک اثر تاریخی همواره محدودیتهایی را برای ما ایجاد میکند که بهرهبرداری و حفاظت را مشکل میکند و مدیریت کلان کشور نیز به همین دلیل ترجیح میدهد ثبت جهانی برخی از بافتهای تاریخی و یا محوطههای باستانی را به نوبتهای بعدی موکول کند.
این مدرس دانشگاه گفت: ثبت جهانی آثار تاریخی ممکن است منافع عدهای را به خطر بیندازد و همین امر موجب میشود اعمال نفوذ کرده و اجازه ندهند پروندههای ثبت جهانی تشکیل شده یا تکمیل شوند. به عنوان مثال اگر فردی بخواهد از جنگلهای هیرکانی سوءاستفاده کند، تمایلی ندارد آن را به ثبت جهانی برساند. در رابطه با شاهچراغ شیراز نیز مسلما افرادی که قصد دارند در حریم حرم شاهچراغ مراکز تجاری احداث کنند، تمایلی ندارند که اجازه دهند بافت تاریخی شیراز ثبت جهانی شود چراکه منافعشان به خطر میافتد.
او افزود: در رابطه با اصفهان نیز همواره به دلیل ساختوسازهای غیرقانونی در حریم آثار تاریخی اصفهان در دورههای پیشین، عدهای مانع تشکیل پرونده و ثبت جهانی محور تاریخی این شهر باستانی بودهاند. این عوامل همواره موجب تعلل و کوتاهی در ثبت جهانی محورهای تاریخی و آثار باستانی بسیاری شده است. ثبت آثار باستانی همواره برای دولت تعهداتی ایجاد میکند که به صرفه نیست. به طور مثال ارگ تاریخی بم به دلیل تخریبهای گسترده تا مرز خروج از ثبت جهانی یونسکو پیش رفته است. فلاحفر با اشاره به اینکه میراث فرهنگی در اولویت دولتها قرار ندارد بیان کرد: آسیبهای وارده به میراث فرهنگی کشور یکشبه ایجاد نشده است اما برای دولت نمیصرفد که با ثبت جهانی بافت تاریخی برای خود تعهدات بیشتری ایجاد کند.
ضعفهای مدیریت گردشگری کشور
فلاحفر در رابطه با خطر خسارتهای گردشگری ورودی به دلیل اتفاقات اخیر اصفهان بیان کرد: اینکه توریست به اصفهان وابسته است به معنای آن است که مدیریت گردشگری کشور اشکال دارد. کشور ما وسعت جغرافیایی پهناوری دارد، تنوع فرهنگی هر منطقه نیز بسیار گسترده و جذاب است اما برخی ملاحظات سیاسی و اجتماعی ایجاب کرده که در سالهای اخیر اصفهان به مرکز توریستی کشور تبدیل و همه راههای گردشگری به اصفهان ختم شود.
وی گفت: از سوی دیگر تضعیف شیراز از عواملی است که اصفهان را در مقابل شیراز و جذابیتهای این شهر قرار داده و به حدی در این امر زیادهروی شد که گردشگری به اصفهان وابسته شد.
چالشهای بازار تاریخی اصفهان
در این میان یک نماینده مجلس گفته است که محور تاریخی اصفهان باید ثبت جهانی شود.
مهدی طغیانی نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی روز گذشته در جلسه کارگروه مشترک ادارهکل میراث فرهنگی استان اصفهان و شهرداری اصفهان گفت: باید شورایی مرکب از شهرداری اصفهان و مسوولان ادارهکل میراث فرهنگی استان تشکیل و درباره ثبت جهانی محور تاریخی اصفهان برگزار شود. در جلسات گذشته مواردی از جمله درخواست برای حضور وزیر میراث فرهنگی در اصفهان مطرح شد و ایشان به زودی سفری به اصفهان خواهند داشت اما باید مشخص شود که از وزیر دقیقا چه چیزی میخواهیم.
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی درباره ثبت جهانی محور تاریخی اصفهان گفت: باید شورایی مرکب از شهرداری اصفهان و مسوولان اداره کل میراث فرهنگی استان تشکیل و درباره ثبت جهانی محور تاریخی اصفهان برگزار شود. ثبت جهانی این محور مزایا و معایبی دارد و قطعا مزایای این ثبت بیشتر از معایب آن خواهد بود. جزئیات این طرح باید مشخص و جمعبندی آن انجام شود تا اینکه در خلال سفر وزیر میراث فرهنگی مطرح شود.
اورخانه ریسباف باید با وزیر مطرح شود. این محل با وزارت راهوشهرسازی و بانک ملی درگیر است و میتوان با مکاتبه با دولت آن را به نتیجه رساند.
طغیانی افزود: ارگانهای بزرگ و متمول، اماکن مناسب را خریداری و اقدام به تاسیس موزههای تخصصی کنند، به عنوان مثال فولاد در راستای مسوولیتهای اجتماعی اقدام به تاسیس موزه تخصصی فولاد کنند.
نماینده مردم اصفهان در بخش دیگری از صحبتهایش به چالشهای موجود در بازار تاریخی اصفهان اشاره کرد و توضیح داد: وضعیت برخی سراها و تیمچههای تاریخی بازار اصفهان بسیار نامطلوب است. به دلیل آرامی و ارزانی برخی آنها شغلهای نامرتبط با روح تاریخی این فضا به آنجا آمده و امکان توسعه آنها وجود ندارد. باید شهرداری اقدام به تهیه طرحی برای رونقدهی به بازار انجام دهد و بعد از رونقدهی به این سراها و تیمچهها برای تبدیل وضعیت آنها فکری شود.
درآمدهای بناهای تاریخی هر استان به همان محل بازگردد
علی کامیابی مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی استان اصفهان نیز در این جلسه گفت: یکی از پیشنهادات ما این است که همانند گذشته، درآمد حاصل از بلیتفروشی و دیگر درآمدهای میراث فرهنگی به ادارات همان شهر برگردد. در حال حاضر یکدهم درآمدهای حاصل از بناهای تاریخی اصفهان به ادارهکل میراث فرهنگی استان بازمیگردد.
ناصر طاهری معاون میراث فرهنگی ادارهکل میراث فرهنگی استان اصفهان گفت: پیشنهاد داریم که درصدی از عوارض آلایندهها برای میراث فرهنگی اخذ شود، زیرا آلایندهها به آثار تاریخی آسیب وارد میکنند. دستگاهها درباره موضوعاتی مثل میراث فرهنگی باید مکلف شوند و با پیشنهاد نمیشود کار را پیش برد.
استقرار یگان حفاظت میراث جنب پلهای تاریخی اصفهان
از سوی دیگر اعتراضات اخیر در اصفهان خطر تخریب آثار باستانی این شهر را بیشتر میکند به طوری که درست روبهروی پل تاریخی خواجو و در بستر خشک زایندهرود (جایی که پیشتر چادرهای کشاورزان بود) اعتراضاتی شکل گرفت. در نهایت این اعتراضات با پراکنده کردن معترضان توسط نیروی انتظامی و یگان ضدشورش به پایان رسید. استفاده از گازهای اشکآور و حضور موتورها روی پل تاریخی و موارد دیگر باعث ایجاد نگرانی نسبت به وضعیت پلهای تاریخی اصفهان به خصوص پلخواجو شد.
این در حالی است که ناصر طاهری معاون میراث فرهنگی ادارهکل میراث فرهنگی استان اصفهان گفت: اعتراضات اخیر در نزدیکی پل خواجو رخ داد و نگرانی از آسیب به پلهای تاریخی در ادارهکل میراث فرهنگی استان اصفهان وجود داشت، از همینروی یگان حفاظت میراث فرهنگی در پل خواجو مستقر شد. البته خوشبختانه مردم نسبت به آثار تاریخی حساسیت دارند و به این آگاهی رسیدند که به این بناها آسیبی وارد نشود.
او افزود: مردم برای مطالبهگری از دولت جمع شده بودند و بحث آسیب به آثار تاریخی به هیچ عنوان مطرح نبود، مردم به سطحی از آگاهی رسیدند که هیچ مشکلی در خلال تحصن کشاورزان و اعتراضات روز گذشته برای پل خواجو و دیگر آثار تاریخی اصفهان ایجاد نشد. مردم اصفهان برای مطالبه آب و احیای زندهرود در هفتههای گذشته گرد هم جمع شدند و این مطالبه خود یک ارزش تاریخی دارد، مردمی که برای جریان رود در زیر پلهای تاریخی مطالبهگری میکنند، هیچگاه به پلها آسیبی نمیزنند.
طاهری درباره فرونشست در آثار تاریخی اصفهان که ناشی از عدم جاری بودن زایندهرود است، تصریح کرد: مساله فرونشست در اصفهان وجود دارد و سازمان زمینشناسی نیز آن را تایید کرده است. فرونشست برای کل دشت اصفهان در حال وقوع است و قطعا بناهای تاریخی نیز آسیب خواهند دید. ارزشهای تاریخی و فرهنگی اصفهان معرف این شهر و حتی کشور در جهان هستند و باید به حفظ آثار تاریخی آن اهمیت ویژه داد.
او افزود: در حوزه تخصصی میراث فرهنگی مشغول پیگیری بحران فرونشست در اصفهان هستیم و در جلسات مختلف نیز حضور داریم. با دستگاههای تخصصی در حوزه زمینشناسی ارتباطاتی گرفتیم و مشغول همکاری با این ارگانها هستیم. اگر آب در زایندهرود جاری شود، قطعا آثار تاریخی ما هم در امان خواهند بود.
معاون میراث فرهنگی ادارهکل میراث فرهنگی استان اصفهان گفت: پلهای تاریخی سازههای آبی هستند و باید در بستر آبی به زیست خود ادامه دهند، در صورت جاری شدن آب، بسیاری از مشکلات پلهای تاریخی حل خواهد شد. پایههای پلهای تاریخی برای قرنها در آب بوده و جاری نبودن زایندهرود آسیب به این پلها وارد میکند.
با این اوصاف اصفهان نه تنها قطب گردشگری ایران بلکه قطب میراث فرهنگی کشورمان نیز محسوب میشود. تخریب آثار تاریخی و جاذبههای طبیعی این کشور به هر دو حوزه آسیب میزند. از سوی دیگر کشوری با این وسعت چراتنها یک شهر گردشگرپذیر در حوزه گردشگری ورودی دارد؟ حتی دیگر شهرهای مسیر کلاسیک گردشگری مانند یزد، شیراز و کاشان اهمیت اصفهان را ندارند.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد