1 - 03 - 2020
شروط تجاری شدن ذخایر نفت و گاز کشورهای مدیترانه شرقی
عباس ملکی*- قیمت نفت برنت از ۵۰ دلار در هر بشکه پایینتر آمد. قیمت این کالا در ۲۰۱۴، ۱۴۷ دلار و در ابتدای ۲۰۲۰، ۷۰ دلار بود. وستتگزاس اینترمدییت نیز به ۴۴ دلار در هر بشکه تنزل پیدا کرد. این مقدار، کمترین در طول چهار سال گذشته است.
چین بزرگترین واردکننده نفت جهان است که در ۲۰۱۹ روزانه ۰۴/۱۰ میلیون بشکه نفتخام معادل ۲۴/۴۱ تن خریداری کرده بود ولی فقط دو ماه پس از شیوع این ویروس، تقاضای نفت چین به خاطر لغو سفرها، کاهش حملونقل جادهای و پایین آمدن تولید کارخانهای به شدت کاهش یافت. چین ۱۳ بشکه از هر ۱۰۰ بشکه نفت تولید شده در جهان را مصرف میکند بنابراین شرکتهای نفت جهان از کاهش تقاضای این کشور ضربه میخورند. کاهش تقاضای نفت چین بزرگترین شوک تقاضا به بازار از زمان بحران مالی است که در ۲۰۰۹ به پایان رسید. این شرایط همچنین ناگهانیترین شوکی است که بازار پس از حملههای یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ در دو دهه گذشته با آن مواجه شده است.
قیمت گاز طبیعی اخیرا به پایینترین حد خود رسیده و از آغاز سال ۲۰۲۰ حدود ۱۵ درصد کاهش یافته است. عرضه اضافی و افزایش ذخایر آن بر قیمت تاثیر گذاشته و شیوع ویروس کرونا شرایط را بدتر کرده است. ویروس کرونا اساسا مسیر بازار گاز طبیعی مایع را تغییر نمیدهد چون این بازار قبل از شیوع این ویروس هم ضعیف بود ولی همهگیر شدن ویروس کرونا تسریعکننده سقوط قیمت این محصول است.
با توجه به تاثیر ویروس کرونا بر تولید کارخانهای در چین، همهگیر شدن آن مشکل بزرگی است. فعالیت در هشت استان در این کشور به خاطر شیوع این ویروس متوقف شده است. از آنجا که اکثر پنلهای خورشیدی جهان در چین ساخته میشوند، این صنعت آسیب زیادی دیده است. چین همچنین مقر ساخت باتریهای لیتیومی جهان است. ظرفیت تولید باتری در این کشور ۱۰ درصد کاهش یافته است.بازارهای بورس جهانی نیز با افت شدید همراه بودند. بازارهای سهام جهان روز جمعه و در هفتمین روز کاری متوالی به افت شاخصها تن دادند تا در مجموع تلخترین هفته کاری بازارهای مالی از سال ۲۰۰۸ به این سو رقم بخورد. شاخص داوجونز در بازار سهام نیویورک ۱۲۰۰ واحد سقوط کرد. تنها در روز پنجشنبه در عرض ۴۵ دقیقه شاخص داوجونز ۵۰۰ واحد افتاد. شیوع شتابان ویروس کرونا در پنج قاره جهان با به چالش کشیدن رشد اقتصادی جهان، احتمال کاهش فروش و سودآوری بسیاری از شرکتهای بینالمللی را افزایش داده، به طوری که شاخص اِماِسسیآی که میانگین قیمت سهام ۱۶۴۷ شرکت بزرگتر حاضر در بورسهای جهان را رصد میکند، طی هفت روز کاری گذشته ۹/۸ درصد کاهش یافته که بیشترین افت آن از اکتبر سال ۲۰۰۸ تاکنون به شمار میرود. در همین حال بانک سرمایهگذاری گلدمنساکس پیشبینی کرد رشد سود شرکتهای آمریکایی در سال جاری میلادی «صفر» خواهد شد. این شاخص ۹ روز پیش و تحت تاثیر رونق اقتصاد آمریکا به بالاترین حد تاریخی خود رسیده و ۱۳ درصد بالاتر از شاخص روز جمعه بود. همزمان شاخص کل بورس آلمان (داکس) و بورس ژاپن (نیکی) نیز ۶/۳ درصد کاهش یافتند. بورس شانگهای هم طی مبادلات روز جمعه به نزول ۴/۲ درصدی تن داد و شاخص افتیاسای ۱۰۰ (FTSE 100) بورس لندن هم ۵/۴ درصد عقبنشینی کرد. برآوردها نشان میدهد که ارزش سهام مورد مبادله در بورسهای جهان طی هفت روز کاری گذشته در مجموع پنج هزار میلیارد دلار سقوط کرده است. (یورونیوز)
شاهزاده عبدالعزیز بنسلمان وزیر نفت عربستان سعودی گفت اوپک و متحدان آن هنوز هم با هم همکاری میکنند و گزینههایی برای بازگرداندن ثبات به بازارهای جهانی نفت دارند. وی در گفتوگویی خبری در کنفرانس جمعآوری، استفاده و ذخیره کربن ICCUS در ریاض گفت: «با یکدیگر همکاری داریم و از هر فرصتی برای مذاکره استفاده میکنیم. هنوز گزینههایی داریم و تماسها و کنفرانسهای تلفنی هم همواره راههای خوبی برای گفتوگو هستند. تکنولوژی در این رابطه بسیار مفید است.» این اظهارات در بحبوحه گمانهزنیهایی بیان شده مبنی بر اختلاف اعضای ائتلاف اوپک و متحدانش بر سر کاهش بیشتر تولید نفت. قیمت نفت همچنان به خاطر عرضه اضافی، کاهش تقاضا و ترس از تاثیر شیوع ویروس کرونا بر اقتصاد جهان رو به کاهش است. شاهزاده بنعبدالعزیز تاکید کرد که کشورهای تولیدکننده نفت عضو این ائتلاف با هم در ارتباط هستند و هر تولیدکننده در این رابطه مسوول است. اوپک و متحدان غیرعضو آن به رهبری روسیه پنجم و ششم مارس در وین دیدار میکنند ولی هنوز تردیدهایی در مورد توافق این گروه برای کاهش جمعی تولید نفت وجود دارد چون شایع شده روسیه هنوز تصمیم خود را نگرفته است. این گروه تولید نفت خود را ۷/۱ میلیون بشکه در روز در تلاش برای ثبات قیمت آن کاهش داده است. کمیته فنی اوپک جلسهای در فوریه برگزار کرد تا در مورد کاهش احتمالی تولید مذاکره کند ولی این جلسه بدون هیچ توصیه محکمی پایان یافت. وزیر نفت عربستان به بیانیهای اشاره کرد که هفته پیش توسط الکساندر نواک، همتای روس او اعلام شده بود و در آن روسیه اعلام کرده بود هنوز تصمیم خود را برای کاهش بیشتر تولید نگرفته و نیاز به گفتوگوی بیشتری با شرکای خود در اوپک دارد. شاهزاده بنعبدالعزیز گفت این بیانیه نشان داد رویکرد الکساندر نواک به این مساله مثبت است.
منطقه مدیترانه شرقی، طی سالهای اخیر میزبان تحولات مهمی بوده است. کشف میدانهای وسیع گاز طبیعی طی تلاشهای اکتشافی که از سوی شرکتهای انرژی بینالمللی از سال ۲۰۰۹ تاکنون انجام میشود، بازیگران انرژی در مدیترانه شرقی را به فعالیت درآورده است. ترکیه، یونان، اسراییل، قبرس، مصر، لبنان، سوریه و لیبی به فعالیتهای تجسسی هیدروکربنی در منطقه سرعت بخشیده و بدینترتیب میادین گاز طبیعی بسیاری با اندازههای متفاوت یافت شده است. اکتشافات متعدد در مدیترانه شرقی در حال ایجاد جرقه تنش دوباره در کشورهای مختلف در آبهای موسوم به منطقه ویژه اقتصادی کشورهای مختلف است. با این وجود با توجه به منابع گازی قابل توجه منطقه و همچنین توسعه میدان ظهر در مصر، باید یک قطب جدید گاز در این منطقه توسعه یابد. توافق اخیر ترکیه و لیبی برای همکاریهای نظامی و تحدید حدود دریایی در آبهای دو کشور در دریای مدیترانه، برخی از صاحبنظران را نگران کرده تا شاید تنش در شرق مدیترانه افزایش یابد. ترکیه حق دخالت نظامی در لیبی را به دست آورده و همچنین امتیاز حفاری برای نفت و گاز در آبهای لیبی را نیز اخذ کرده است. دو طرف یک توافقنامه مرزی دریایی امضا کردند که اعتراض کشورهای ذینفع در حوزه مدیترانه شرقی نظیر مصر و یونان را در پی داشته و قدرتهای فرامنطقهای نظیر روسیه و آمریکا را نیز به انتقاد وا داشته است. منابع نفتی مدیترانه شرقی ۱/۷ میلیارد بشکه و منابع گاز طبیعی این منطقه ۳/۵ تریلیون مترمکعب تخمین زده شدهاند. اگرچه این به خودی خود منبعی قابل توجه است ولی قابل مقایسه با منابع کنونی انرژی خلیجفارس نیست. در این منطقه تنها مالکیت ذخایر به عنوان مزیت محسوب نمیشود. برای تجاری شدن ذخایر نفت و گاز یعنی جای گرفتنشان در بازارهای بینالمللی، نیاز به مسیری مناسب و یا گذرگاه عبور است. از سوی دیگر عدم حل مشکلات سیاسی هر یک از کشورهای مدیترانه شرقی چه در داخل خود و چه انعکاسشان در محیطهای بینالمللی، به عنوان مانعی بزرگ در برابر استفاده از مزیت صاحب بودن منابع قرار میگیرد. به دلیل این مشکلات، کشورهایی که در منطقه مدیترانه شرقی جای گرفتهاند، برای مدتی هنوز هم در یک چرخه بیانتها جای خواهند گرفت و برای تجاری کردن گاز طبیعی مدیترانه شرقی، برای مدتی در انتظار خواهند ماند.
عبور گاز تولیدی از دریای خزر و روسیه به اروپا از طریق ترکیه، یک مسیر منطقهای برای کشورهای مدیترانه شرقی است. عراق و ترکیه در حال بررسی ساخت یک خط لوله جدید هستند که قرار است موازی با خط لوله فعلی عراق به ترکیه فعالیت کند. خط لوله فعلی عراق به ترکیه با طول ۱۰۰۰ کیلومتر از کرکوک به بندر جنوب شرقی جیهان ترکیه در مدیترانه میرسد. ولی بخش کرکوک این خط لوله به خاطر حملات گروه داعش به شدت آسیب دیده و فعالیت آن از مارس ۲۰۱۴ متوقف شده است. اینفوگرام زیر موقعیت جغرافیایی حوزههای نفت و گاز شرق مدیترانه، وضعیت حقوقی آبهای این منطقه، نقاط مورد اختلاف، شرکتهای فعال، خطوط لوله و مواضع کشورها را نشان میدهد.
* تحلیلگر بازار انرژی
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد