31 - 05 - 2017
ردپای اقتصاد در رابطه ایران با عربستان و ترکیه
علی سرزعیم
این روزها رابطه ایران با عربستان در بدترین وضعیت خود قرار دارد. بسیاری از افراد خریدهای نظامی هنگفت عربستان را برای منطقه پیامهای مثبتی تلقی نمیکنند و نسبت به آینده رابطه دو کشور ابراز نگرانی میکنند. نکته مهمی که نباید فراموش کرد، آن است که چرا به چنین وضعیتی رسیدیم؟ آیا صرفا مساله اشغال سفارت عامل رسیدن به این وضعیت بود یا آنکه آن اقدام اشتباه پازلی وخامت شرایط را کامل کرد؟ به نظر میرسد مساله وخیمتر بوده و قضیه حمله به سفارت تنها بهانه لازم را برای آنها فراهم کرده است. علت اصلی مشکل عربستان با ایران رقابت منطقهای است. ایران در حال حاضر طرحهای عربستان در منطقه را تا حد زیادی خنثی کرده و همین امر زمینه تنش را فراهم ساخته است. بزرگترین پروژه عربستان تجزیه عراق و سوریه و ایجاد داعش و القاعده بوده که همه این پروژهها تاکنون با شکست روبهرو شده است.
نکته جالب توجه آنکه مشابه همین وضعیت در مورد ترکیه نیز مطرح است، این کشور با تجربه رشد اقتصادی بالا در سالهای پس از قرن بیستم سودای احیای امپراتوری عثمانی را در سر پروراند و همین امر موجب شد در مسیر ایجاد بیثباتی در عراق و پاکستان، به عامل اصلی تبدیل شود تا جایی که مرزهای ترکیه گذرگاه اصلی تامین نظامی گروههای مخالف و تکفیری بوده است. بسیاری از این نیروها در ترکیه آموزش دیدند و نیروهای اطلاعاتی این کشور وظیفه هدایت جریانات تکفیری را برعهده داشتند.
لذا اگر بخواهیم میان عربستان و ترکیه قضاوت کنیم سهم آنکارا از این وقایع اگر بیشتر نباشد، کمتر نبوده است. اما چرا رابطه ایران و ترکیه محفوظ ماند در حالی که رابطه با عربستان گسسته شد؟ پاسخ این سوال نه در وادی سیاست که در عرصه اقتصاد است. اقتصاد ایران درهمتنیدگی شدیدی با اقتصاد ترکیه دارد. واردات کالا و واردات خدمات توریستی (یعنی سفر ایرانیان به ترکیه) فرصت اقتصادی بینظیری است که این کشور حاضر نیست به سادگی از آن گذشت کند. در سمت ایران نیز چون این واردات برایش حیاتی است انگیزه زیادی برای تشدید تنش ندارد و بیشتر کنترل تنش را در دستور کار قرار میدهد. بنابراین هر دو سمت این رابطه به این نتیجه میرسند که تداوم رابطه به نفع هر دو است و با وجود میل باطنی آن را ولو کجدار و مریز ادامه میدهند. این در حالی است که رابطه اقتصادی مهمی میان ایران و عربستان برقرار نیست. به همین دلیل ایران و عربستان از قطع رابطه سیاسی به لحاظ اقتصادی چندان ضرر نمیکنند. تنها موردی که نفع اقتصادی برای عربستان ایجاد میکند سفرهای حج است که در آنها معمولا ایرانیها جزو حجاجی هستند که اهل خرید و سوغات آوردن قلمداد میشوند. بنابراین نفع اقتصادی کوچکی برای مغازهداران مکه و مدینه ایجاد میشود. شاید همین نفع کوچک باشد که سعودیها را متقاعد کرد که با وجود قطع رابطه، اعزام حجاج ایرانی را از سر گیرند.
خلاصه آنکه اقتصاد و روابط اقتصادی در سرشت روابط خارجی تاثیر بسزایی دارد. آنچه در رابطه ایران با ترکیه و عربستان مشاهده میکنیم در کشورهای دیگر هم مشاهده شده است. اساسا شواهد تاریخی نشان میدهد کشورهایی که با هم روابط اقتصادی زیادی دارند، کمتر دچار جنگ میشوند و عمده منازعات بین کشورهایی صورت میگیرد که رابطه اقتصادی چندانی ندارند. نتیجه اینکه برای حفظ امنیت پایدار و دور شدن از جنگ باید روابط اقتصادی و تجاری با همسایگان را مورد توجه قرار داد.
gmail.comا@Asz9025
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد