9 - 06 - 2022
از حرف تا عمل
ندا کروکپور- خیلیها نوشتند حضور جواد اوجی در سفارت روسیه، برای یک وزیر آن هم وزیر نفت، مسبوق به سابقه نبوده و در شأن وزیر نفت نیست. صفحات شبکههای اجتماعی طی دو روز گذشته مملو از چنین انتقاداتی است. اوجی که برای شرکت درمراسم جشن ملی در سفارت روسیه و دیدار با سفیر این کشور به سفارت روسیه رفته بود، حالا در تیررس انتقادهای بسیاری قرار گرفته است که البته او از چنین حضور و دیداری دفاع میکند. اول آنکه اوجی رییس کمیسیون مشترک اقتصادی روسیه است که اوایل خرداد ماه با الکساندر نوآک معاون نخستوزیر روسیه سه سند همکاری امضا کردند و نکته دوم اینکه آنطور که اوجی گفته این دیدار در راستای پیگیری اسناد پروژه بانکی مشترک روسیه، چین و ایران بوده که قرار است به زودی اجرایی شود.
وزیر نفت البته تاکید کرده که با اجرای پروژه همکاری بانکی روسیه، چین و ایران، در آیندهای نزدیک این سه کشور در نظر دارند که به سلطه دلار خاتمه دهند و این موارد نشاندهنده ظرفیتهای ایران و روسیه و تغییر موازنه قدرت است.
به گفته اوجی وابستگی اروپا به انرژی بازیای نیست که به راحتی جبران شود و بازیای که آمریکا انجام میدهد به سود کشورها نیست، این تجربه در سایر کشورها تکرار شده است. بنابراین با توافقها و تفاهمنامههایی که بعضی از آنها در حوزه انرژی به قرارداد منجر شده است، ظرف یکسالونیم آینده و با برنامهریزی که در دستور کار داریم به سقف ۴۰ میلیارد دلار در سال در روابط تجاری ایران و روسیه میرسیم.
اسناد همکاری ایران و روسیه و آنچه که وزیر نفت از اسناد پروژه بانکی مشترک خبر میدهد، در شرایطی امضا شده و وارد پروسه اجرایی میشود که در چند ماه گذشته، با تحریمهای نفتی روسیه، این کشور رقیب ایران در فروش نفت شده است. بنا به گفته کارشناسان این رقابت که با دامپینگ روسها در بازارهای خاکستری ایران صورت گرفته باعث تغییرات اساسی در بازار نفت ایران شده است. با این حال سفر الکساندر نوآک وزیر انرژی و معاون نخستوزیر روسیه و اسناد همکاری که نشان میدهد میزان مراودات ایران و روسیه قرار است از چهار میلیارد به ۴۰ میلیارد برسد، بیانگر آن است که روسها تمایل دارند که در ازای کسب بازارهای نفت ایران در آسیای جنوبشرقی امتیازهایی هم به ایران بدهند.
یکی از علتهای مهم در افزایش همکاری تجاری بین ایران و روسیه، کاهش نقش دلار به دلیل تحریم بانکی و دلاری در مراودات تجاری ایران و روسیه است. به همین دلیل شاید سرمایهگذاری روسیه در ایران با روبل صورت بگیرد و به ازای این سرمایهگذاریها از ایران نفت میگیرد. اما سوال اینجاست که با توجه به پیشرفته بودن روسها در صنعت نفت، کدام پروژههای نفتی روسیه و ایران به سرانجام رسیده است؟ در حالی که ما هنوز اطلاع دقیقی نداریم که نیروگاه بوشهر چقدر هزینه داشته است یا سرمایهگذاریهای بزرگ ایران با روسیه همانند سرمایهگذاری بزرگ ایران و چین از سال ۱۳۸۴ که هیچکدام به نتیجه نرسیده، چه هزینههایی را بر کشور تحمیل کرده است؟
بررسی پروژههایی که طی ۲۰ سال گذشته با همکاری روسها یا چینیها دنبال شده، نشان میدهد که بسیاری از پروژههای بزرگ به صورت نیمهتمام باقی مانده است. بودجههای مربوط به بسیاری از پروژهها تحلیل رفته اما پروژه ناتمام مانده است. از همین رو هم کارشناسان میگویند، بهتر است طرفین در این رابطه شفافسازی انجام دهند.
مساله استاندارد در صنعت نفت
محمدرضا شوشتری کارشناس انرژی و مدیرعامل پتروشیمی فیروزآباد در این باره به «جهانصنعت» میگوید: برای افزایش سطح مبادلات به ۱۰ برابر به طور حتم نیازمند زیرساختهایی است و لازم است موانعی که باعث ایجاد این مشکلات شده، شناسایی شود. شاید در کاغذ قابل محاسبه باشد، اما رسیدن به این هدف، حتی با داشتن اراده از سمت ایران، طرف مقابل هم باید این زمینه را فراهم کند.
او اضافه کرد: تجربه نشان داده است ما در روابط تجاری خود نتوانستیم یک جهش سریع به این صورت داشته باشیم. آنچه بستر این جهش را فراهم میکند، حضور تجار و بازرگانان ایران در این کشورهاست، نه حضور دولت. دولت فقط باید بستر را فراهم کند. زیرا تجار این نقلوانتقالات را انجام میدهند. این در حالی است که همواره برای تجارت با بوروکراسی اداری تودرتویی روبهرو هستیم که کار را سخت میکند.
شوشتری در پاسخ به این سوال که چرا صنعت نفت ایران هیچ پروژهای را با روسها جلو نبرده است، تصریح کرد: صنعت نفت ایران قبل انقلاب بر اساس استانداردهای اروپایی به ویژه وجود شرکت بریتانیا- انگلیس در ایران ساخته شد و براساس استانداردهای اروپایی است. به همین دلیل هم هست که ما در پروژههایمان اصرار داریم که استانداردهای اروپایی و آمریکایی و حتی ژاپن که از استانداردهای اروپا استفاده کرده است، بهره بگیریم.
وی افزود: اگرچه روسها در رابطه با صنایع نفت و گاز خود پیشرفتهایی داشتند، اما اینکه موفق شده باشند به اروپای غربی و ایران محصولات خود را بفروشند تا امروز موفق نبودند. شاید در گذشته به دلیل تسلط شوروی سابق بر اروپای شرقی داشتند و اروپای شرقی از آن استفاده کرده است. اما ایران به دلیل ساختار گذشتهاش، براساس استانداردهای اروپا و حتی آمریکا استفاده کرده است.
این کارشناس انرژی با تاکید بر اینکه ایران در دو حوزه توانسته از روسها کمک بگیرد، متذکر شد: یکی در نیروگاههای حرارتی بوده و دیگری هم در حوزه تجهیزات هستهای است. در واقع روسها در صنعت نفت و صنایع دیگر ما ورود نکردند. اما بعد از استقلال کشورهای شوروی سابق، با برخی از کشورها مانند اوکراین با اروپای شرقی قرارداد بسته شد که این کشورها بر اساس استانداردهای اروپا، تجهیزات خود را ساخته بودند.
شوشتری با بیان اینکه صنعت نفت اوکراین نسبت به روسیه پیشرفتهتر است، گفت: اوکراین به دلیل استفاده از استانداردهای اروپا به استانداردهای ما نزدیک است. ضمن اینکه روسها در تجهیزات نیروگاهی و تجهیزات مربوز به هستهای هم در صنایع ما ورود نکردند، چون در مقایسه با استانداردهای دیگر دنیا، عقبتر هستند.
روسها تمایل نشان نمیدهند
سیدحمید حسینی رییس اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی هم در گفتوگو با «جهانصنعت» میگوید: اعدادی درباره افزایش مراودات تجاری ایران و روسیه و رسیدن به ۴۰ میلیارد دلار، آرزوهایی است که معمولا مطرح میشود.
وی افزود: بارها گفته شده که قصد داریم میزان مراودات تجاریمان را با عراق به ۲۰ میلیارد دلار و با ترکیه به ۲۵ میلیارد دلار برسانیم. در رابطه با سایر کشورها هم این ارقام را اعلام میکنیم، اما برای اینکه این عددها عملیاتی شود، زمان زیادی نیاز است و مهمتر آنکه ابزارهای لازم را میطلبد.
وی افزود: در دو سال اخیر که ما عضو اوراسیا شدهایم و توانستهایم از تعرفههای ترجیحی استفاده کنیم یک مقداری در روابط ایران و روسیه و سایر کشورهای اوراسیا پیشرفتی حاصل شده است. اخیرا به دلیل تحریمهای روسیه این شانس و فرصت برای ما فراهم شده که بتوانیم کالای بیشتری به روسیه صادر کنیم و هم کالاهای روسیه از طریق ایران ترانزیت شود. یا کالای مورد نیاز بیشتری را از روسیه وارد کنیم، اما مشکل اصلی، زیرساختها است. ما زیرساختهای حملونقل مناسبی برای تجارت با روسیه نداریم.
رییس اتحادیه صادرکنندگان نفت، گاز و پتروشیمی با بیان اینکه روسها عزمی برای توسعه این زیرساختها نداشته و ندارند، گفت: روسها حتی به کشتیهای ما اجازه ورود به ولگا را نمیدهند. عمده کشتیها، کشتیهای کوچکی است که در این منطقه تردد میکنند. خطوط ریلی دو کشور هم خیلی به هم ارتباط ندارند. بنابراین اگر این صحبتها جدی باشد باید مسیر رشت و آستارا کامل شود. کشتیهای حملونقل در دو کشور فعال شود، تا بتوانیم نسبت به توسعه اقدام کنیم و مهمتر اینکه باید مسائل بانکی بین دو کشور حل و فصل شود.
حسینی تصریح کرد: موضوع بعدی که میتواند به روابط ایران و روسیه کمک کند این است که روسیه یک خط اعتباری حدود ۴۰ میلیارد دلار به ایران بدهد، یا فاینانس کند. البته پروژه نیروگاه سروک در هرمزگان با توجه به همین فاینانس در حال انجام است. اگر واقعا این خط اعتباری بین دو کشور فعال شود، خیلی به تجارت بین ما و روسیه کمک خواهد کرد تا سطح مبادلات بین دو کشور افزایش یابد. ضمن اینکه روسها ظرفیتهای بسیار خوبی در گاز و لولهکشی و خطوط گاز دارند و در زمینه گاز یکی از کشورهای قوی دنیا هستند.
وی افزود: روسها در صنعت نفت هم تواناییهای خوبی دارند، از جمله آنها میتوانند در افزایش بازیافت میعان نفتی مخصوصا چاههایی که به علت بازدهی کم رها شدهاند، به ایران کمک کنند. روسها همیشه علاقهمند بودند در این زمینه با ایران همکاری کنند. با توجه به اینکه فرهنگ نفتی ایران بیشتر فرهنگ غربی بوده است و آموزشها از کشورهای صاحب فن بوده، کمتر از متخصص و کارشناسهای روس بهره گرفته شده است. حتی بارها روسها قراردادهایی را امضا کردند اما این قراردادها را عملیاتی نکردند.
او با بیان اینکه شرکتهای معتبر روسیه، در اروپا فعال بودند و مدیران و سهامداران خارج از روسیه دارند، گفت: البته ممکن است در بلندمدت تحریمها باعث مهاجرت این افراد از صنعت نفت روسیه شود، که این موضوع میتواند فرصت همکاری بین ایران و روسیه در این حوزه فراهم کند.
حسینی با تاکید بر اینکه اگرچه در زمینه بازار نفت ایران و روسیه رقیب هم هستند، گفت: همه این مفروضات به شرطی است که روسها تمایل داشته باشند در صنعت نفت و گاز ما فعالیت کنند، اما خیلی مشخص هم نیست که روسها علاقهمند باشند.او اضافه کرد: من نشنیدهام که روسها در زمینه الانجی دانش فنی یا تجربهای داشته باشند. چون روسها بزرگترین سازندگان خط لوله گاز هستند و تنها گاز ۲۰۰ میلیارد که صادر میکنند. الانجی برای کشورهایی است که امکان صادرات از طریق خط لوله ندارند. روسها با توجه به نزدیکی به اروپا به اروپا گاز صادر میکردند. از سوی دیگر با چین هم مرز مشترک دارند و بخشی از صادرات را از مرز چین انجام میدهند. بنابراین امکان اینکه از این ظرفیت برای ایجاد صنعت الانجی استفاده کنند، فراهم نبوده است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد